نشست تخصصي "بررسي الحان قر‌آني "از سلسله برنامه هاي" رمضان در فرهنگستان هنر" چهار شنبه 18 مرداد ماه،در سالن همایش های فرهنگستان هنر برگزار شد.

در این نشست "دكتر ایرج نعیمایی"، رييس سابق انجمن موسيقي ايران و عضو وابسته فرهنگستان هنر، با اشاره به ضرورت پرداختن به بحث الحان قرانی اظهار داشت:"در گذشته بعضي از متشرعين نگاه همراه با حرمتی به موسيقي داشتند و در عرف عام این تلقي وجود داشت كه متشرعين با موسيقي مشكل دارند و باعث اين تصور در ميان مردم شد كه موسيقي در ذات خود حرمت داشته و اسلام با موسيقي مشكل دارد."

وي با بيان كه اين كه اصل ماهيت موسيقي قرآني با موسيقي مقامي تفاوتي ندارد اظهار داشت:" تفاوت در صورت كار و ساختار عربي است ولي از نظر ماهيتي، ماهيت هر دو يكي ست، هر دو بر يك فاصله استوار ند و نمي توان قرائتي خارج از اين فواصل يافت و اين اشتراك بين همه انواع موسيقي از قرآن و الحان مذهبي تا بزم و رزم وجود دارد."

نعيمايي با ذكر این موضوع که دلايل مختلف نقضي و ردي براي آن وجود دارد اظهار داشت:"يكي از دلايل نقضي آن، اين است كه آنچه قاري یا مداح مي خواند خارج از اين مقامات نبوده و در يكي از دستگاه هاي سه گاه يا چهار گاه يا شور و...است .در قديم كساني از مقام و درجه بالاتري در خوانندگي بر خوردار بودند مانند امام خوان ها در تعزيه ها، كه توانايي مركب خواني داشتند. تقريبا تمام اساتيد درجه يك قرآني مركب خواني مي كند كه هيچ كدام خارج از فواصلي كه در دستگاه هاي موسيقي داريم نيست.در قرائت اساتيدي مثل"مصطفي اسماعيل" يا" عبدالفتاح شعيشع" نيز،مركب خواني قابل درك است."

بنابراين گزارش، در قسمت دوم اين نشست استاد "مهدي رضوان پور" ،خواننده و مدرس موسيقي، به بررسي" استفاده از الحان ايراني" در قرائت و آواز هاي مذهبي پرداخت.

وي با بيان اين كه تعدادی از مقام های موسیقی ایرانی در تلاوت قرآن مورد استفاده قرار می گیرند اظهار داشت:" اين مقام ها عبارتند از: مقام بیات كه منطبق بر دستگاه شور است،مقام رست منطبق بر آوار بیات ترک يا بيات زند،مقام صبا منطبق بر شور عرب، مقام سيكاه با دستگاه سه گاه ما تطبيق دارد، مقام حجاز منطبق بر دستگاه همایون به ویژه در فواصل گوشه شوشتری ست،مقام نهاوند منطبق با آواز بیات اصفهان و مقام عجم هم منطبق بر دستگاه ماهور است."

اين پژوهشگر موسيقي با بيان اين كه در تلاوت های اصیل ایرانی که در مناطق مختلف ایران ضبط شده ست، بیشترین دستگاه های مورد استفاده، شور، سه گاه، چهار گاه،ماهور، همایون و نوا بوده ست، افزود:"در دستگاه راست و پنچ گاه تا به حال تلاوتی ضبط و ثبت نشده ست. در آواز نيز، ابوعطا، دشتی، افشاری و بیات ترک و بیات زند پرکاربرد بوده ست."

وي تلاوت هاي ضبط شده در نقاط مختلف ايران را به سه دسته تقسيم كرد و بيان داشت: "دسته اول شامل تلاوت هایی بود كه کاملا فصیح بوده و تجوید عربی رعايت نمي شد و کلمات مانند صحبت کردن فارسی ادا مي شد؛ دسته دوم تلاوت هایی بر اساس موسیقی بومی و محلی بود. مثلا در گیلان گیلکی و یا در لرستان فواصل ماهور منطبق بر موسیقی شان را به اجرا در می آوردند و سومین مورد تلاوت های تلفیقی ست که از دستگاه ها و گوشه های موسیقی ایرانی استفاده می شد ولی تقریبا تجوید عربی را هم رعایت می کنند."

سخنران سوم اين مراسم "علي رضا نداف"، قاري بين المللي و كارشناس قرآني بود. وي با ذکر این موضوع که تاريخ تمدن نشان داده هر كجا تمدن بزرگی بوده ست، حتما موسیقی خاص خود را داشته، اظهار داشت:" در خاور میانه، موسیقی در تمدن ایران و مصر حضور پر رنگی داشته و موسیقی عربی برگرفته از موسیقی ایرانی و مصری ست و مقام خوانی عربی كه در سالهای اخیر رواج پیدا کرده تلفیقی از موسیقی ایرانی و مصری بوده ولی در تلاوت قران این مصر بود که ریشه های تلاوت های پیامبر جهانیان را بیشتر به نمایش گذاشت."

وي با بيان اين كه حساسیتی که در تشیع در زمينه نوازندگی و موسیقی بوده در قاریان مصری وجود نداشت اظهار داشت:" اولین نسل قاریان مصری مانند" شیخ علی محمود "هم نوازنده و هم قاری قران بوده اند ،"شیخ عبدالفتاح شعشاعی" نوازده مسلط عود بوده ست و همین طور"شیخ محمد رفعت "و" مصطفی اسماعیل" مركب خواني را به اوج رساندند و از تمام گوشه هایی که در زبان عربی بوده ست استفاده كردند.

اساتيدي مثل" احمد ندا" و استاد" سید منشاوی" و استاد" علی محمود"، استاد "محمد اخوت" نخستین پیشگامان تلاوت مصری بوده و پس از انها استاد "طه الفشنی" و استاد "عبدالفتاح شعشاعی" و سپس "مصطفی اسماعیل" موسیقی در قران را به اوج می رسانند همچنين در قرائت هايشان،لحن بیانی بسیار پر رنگ بوده و با آهنگی خوانده می شد كه بتوان معنا را تصور كرد."

وي با ذكر اين نكته كه آخرین قاری صاحب سبک مصری استاد "شعیشعه" بود، اظهار داشت :"قاريان نسل جديد مصري به موسیقی پناه برده و تحرير هايي كه در تلاوت مجاز نيست را وارد تلاوت مي‌كنند و غنا در تلاوت بسياري شان شنيده مي شود."

در اين مراسم، تعدادي از تلاوت هاي ضبط شده در نقاط مختلف ايران و تلاوت قاريان عرب در دستگاه هاي مختلف موسيقي براي حضار پخش شد و مورد بررسي قرار گرفت.