شیوع و گسترش روزافزون ویروس کرونا در سال 1399 عرصههای فرهنگی و هنری را با فرصتها و چالشهایی مواجه ساخت که فرهنگستان هنر نیز از این موضوع برکنار نمانده است. با برنامهریزیهای صورتگرفته و با همراهی گروههای تخصصی و همکاران فرهنگستان و بهرهمندی از فضای مجازی، این امکان فراهم شد تا بخشهایی مهم از طرحها و برنامههای مصوب فرهنگستان، اجرا و دستاوردهای آن به علاقهمندان عرضه شود.
فرهنگستان هنر به مناسبت اولین سالگرد شهادت سردار شهید، حاج قاسم سلیمانی، کارگاه نقاشیای با عنوان «در رثای سیمرغ تجلی» برپا کرد.
هدف برپایی این کارگاه از نگاه نقاش آن، حبیبالله صادقی، عضو پیوسته فرهنگستان هنر، اینگونه شرح داده شد: به مناسبت نخستین سالگرد شهادت شهید سلیمانی، سردار دلیر اسلام، در نظر داشتم تا مفاهیم و مضامین مختلف برآمده از زندگی و رشادتها و شهادت این بزرگمرد را روایت کنم. وظیفه هنر متعهد و کسانی که به هنر آرمانگرا توجه میکنند این است که سند سرشتی و اندیشهای این شهید بزرگوار را تعبیر و تفسیر کنند.
نام این کارگاه «در رثای سیمرغ تجلی» بود که حبیبالله صادقی آن را در چهار پرده 5/2متر در 2متر که مجموعاً 100مترمربع را شامل میشد، خلق و اجرا کرد.
در این اثر به جایگاه و نقش ویژه و کمنظیر سردار شهید سلیمانی در گفتمان مقاومت و پایداری، بازگویی ارزشهای دینی و انقلابی، پیروزی مردم ایران در زمینههای مختلف، اهمیتنهادن بر مقام و منزلت پدیدارشناسانه تاریخ ایران بزرگ، عزتخواهی و اندیشه توحیدی مردم ایران، اندیشه ضدضحاک، و دیگر مفاهیم هنر انقلاب اسلامی پرداخته شد.
تاریخ شفاهی اعضای پیوسته فرهنگستان هنر تدوین میشود
مسعود ناصری، مدیرکل امور هنری فرهنگستان هنر، در گفتوگویی عنوان کرد: «طرح تاریخ شفاهیِ اعضای پیوسته فرهنگستان هنر تهیه و تدوین میشود. در این طرح ضرورت پرداختن به تاریخ شفاهی مرتبط با اعضای پیوسته فرهنگستان هنر بررسی شد و در حال حاضر اولویت به گفتوگو با این اعضاست.»
یکی از برنامههای درازمدتی که چندی است در دستور کار این فرهنگستان قرار گرفته «تاریخ شفاهی هنر» است. تاریخ شفاهی شیوهای پژوهشی است که فرهنگستان هنر این روزها بنا دارد تا از آن برای مستندسازی تاریخ هنر ایران در حوزههای مختلف هنری، بر اساس روایت هنرمندان شاخص و ویژه این مرز و بوم، استفاده کند و اولویت آن را گفتوگو با اعضای پیوسته فرهنگستان هنر قرار داده است.
با مسعود ناصری، مدیرکل امور هنری فرهنگستان هنر که مسئولیت این طرح پژوهشی را بر عهده دارد، گفتوگویی کردیم تا از چگونگی اجرای این طرح مُطّلع شویم.
استاد محمود جوادیپور (1299ــ1391ش) در طول شصت سال فعالیت هنری خود، به تمام معنی نقاشی پُرکار بوده است. سالها تلاش و تجربهگری در زمینههای مختلف هنر تجسمی: طراحی، نقاشی، گرافیک و تصویرسازی، اگرچه دلیل اصلی تنوع کارهای اوست، در عین حال نشانه فعالیت مردی است که با تمام توان در زندگی حرفهای خود کوشیده است.
جوادیپور وارد دانشکده تازهتأسیس هنرهای زیبا شد؛ این دانشکده بر اساس الگوی پاریسیاش، بوزار، شکل گرفته بود. در این دوران، از یک سو میراث مکتب کمالالملک و شاگردان او بر فضای هنری کشور مسلط بود و ذوق عام و خاص را تحت تأثیر خود قرار داده بود و از سوی دیگر تلاشی که از چند سال قبل با راهاندازی اداره صنایع قدیمه صورت گرفته بود، مسیری متفاوت و شاید متناقض با دیدگاه هنرمندان تعلیمگرفته در مدرسه کمالالملک را دامن میزد.
استاد احمد اسفندیاری (1301ــ1391ش) از سال 1319 فعالیت هنری خود را آغاز کرد. در نخستین تجربیات بصری (دوسالانههای اول و دوم، در سالهای 1336 و 1337)، بیشتر به اسلوب چهره، دست و طبیعت بیجان پرداخت. در دوسالانه سوم (سال 1341)، با رویآوردن به تصویر انسان و حرکت در فضای باز و رنگهای درخشان، دریچهای تازه به روی مخاطبانش گشود. این دریچه که با گذشت زمان گشودهتر و رفیعتر هم شد، دنیایی نو برای استاد، و نیز جریان هنر جدید در ایران به ارمغان آورد که ریشه در فرهنگ سنتی، نقوش کاشی و آرایههای معماری، هندسه منضبط گرهها و کاربندیها و رنگهای درخشان و فریبنده ارسیهای ایرانی داشت. از این پس احمد اسفندیاری با هر اثر و نمایشگاهش مخاطب را با فضای تازهای از نور و رنگ آشنا ساخت. او در این آثار یاد و خاطره تزیینات معماری دوره صفوی، مدرسه چهارباغ و طراوت و هوای پاک هشتبهشت را تداوم بخشید.
سیزدهمین جشنواره ملی هنرهای تجسمی فجر (طوبای زرین) از ۱۸ تا ۳۰ بهمن ۱۳۹۹ در سه بخش «طوبای زرین»، «چاپ دستی» و «ستارگان جهانی هنر ایران» در مؤسسه فرهنگیهنری صبای فرهنگستان هنر برگزار شد.
این جشنواره ملی با رویکرد «گفتوگوی هنرها؛ آفرینش تجسمی نوین با نگاهی بینرشتهای» و با اهداف «تشویق هنرمندان به سمت شیوههای معاصر خلق آثار در بستر هنرهای تجسمی»، «معرفی و نمایش نمونههایی از برترین و جدیدترین آثار هنرمندان ایرانی و نمایش دستاوردهای خلاقانه هنری»، «ایجاد فضای گفتوگو میان اهالی جامعه هنرهای تجسمی کشور»، «ایجاد زمینه برای رشد هنر معاصر ایران» و «ایجاد فرصت برای ارتقای آگاهی و هنر هنرمندان ایرانی» برگزار شد.
به مناسبت ایام مبارک دهه فجر، نمایشگاه عکس «تاریخ در قاب» با همکاری مؤسسه فرهنگیهنری صبای فرهنگستان هنر و مؤسسه هنرمندان پیشکسوت، عصر روز یکشنبه، 12 بهمن 1399، با حضور علیرضا اسماعیلی، سرپرست فرهنگستان هنر؛ سید مجتبی حسینی، معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ محمدرضا سوقندی، مشاور وزیر در امور ایثارگران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ هادی مظفری، مدیرکل هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ عباس عظیمی، رئیس مجموعه فرهنگیهنری برج آزادی؛ معاونان و مدیران فرهنگستان هنر؛ و جمعی از هنرمندان و عکاسان پیشکسوت انقلاب برگزار شد.
در این مراسم که افتتاحیه نمایشگاه عکس گروهی آثار هنرمندان پیشکسوت عکاس محسوب میشد، حجتالاسلام سید محمود دعایی، مدیرمسئول روزنامه اطلاعات؛ احمد مسجدجامعی، عضو کمیسیون اجتماعی و فرهنگی شورای شهر تهران؛ نیکنام حسینیپور، مدیرعامل مؤسسه هنرمندان پیشکسوت؛ و سجادمحمد یارزاده، سرپرست مؤسسه فرهنگیهنری صبا؛ علی قلمسیاه، پیشکسوت عکاسی؛ و همسر زندهیاد حسین پرتویی؛ ایراد سخن کردند.
همایش «استاد علیمحمد اصفهانی؛ کاشیساز و نقاش روی کاشی در دوره قاجار» به همت معاونت علمی و پژوهشی فرهنگستان هنر و با همکاری شهرداری اصفهان، با هدف بازشناخت و معرفی استاد علیمحمد اصفهانی، یکی از چهرههای برجسته هنر ایران، در سال گذشته برنامهریزی و فراخوان آن منتشر شد. بنا به شرایط پیشآمده از شیوع ویروس کرونا، این همایش ملی بهصورت مجازی برگزار شد و دستاوردهای آن شامل ارائه مقالات علمی در این حوزه، انتشار دو کتاب سیاهقلم و فن جمیل، فیلم کوتاه معرفی استاد علیمحمد اصفهانی، و نمایشگاهی مجازی از تصاویر آثار این هنرمند، روی وبگاه فرهنگستان هنر بارگذاری شد.
استاد علیمحمد اصفهانی، طراح، نقاش و کاشیساز طراز اول اواخر دوره قاجاریه است که آثاری ارزشمند از او در موزههای داخل کشور و مجموعههای مشهور جهان باقی مانده و شخصیت هنری او هنوز بهدرستی معرفی نشده است.
همایش «خمسهنگاری؛ بازنمود خمسه نظامی در هنر» با هدف پژوهش و بازجست دقیق و عمیق قابلیتهای هنری خمسه نظامی و نقش تأثیرگذار و جریانساز آن در حوزههای گوناگون هنری و ادبی، از سال گذشته با انتشار فراخوان آغاز به کار کرد که بالغ بر صد مقاله به دبیرخانه همایش ارسال شد و از آن میان 25 مقاله برای چاپ در مجموعه مقالات انتخاب شد. سپس شورای علمی این همایش تصمیم گرفت بعضی از سخنرانیهای مبتنی بر مقالات ارائهشده را برای استفاده علاقهمندان و پژوهشگران روی وبگاه این فرهنگستان هنر بارگذاری کند. در ادامه خلاصهای از این سخنرانیها آورده میشود.
شایان ذکر است آیین رونمایی از کتاب خمسه نظامی معروف به خمسه شاهطهماسبی، شنبه، 31 خرداد 1399، در تالار ایرانِ فرهنگستان هنر، با رعایت شیوهنامههای بهداشتی همزمان بهصورت برخط برگزار شد.
معاونت علمیپژوهشی فرهنگستان هنر در ادامه برگزاری همایش ملی «خمسهنگاری، بازنمود خمسه نظامی در هنر» و بهمنظور پژوهش مستمر در خمسه نظامی و تأثیر آن در انواع متون ادبی و هنری، «دبیرخانه دائمی خمسهپژوهی» را راهاندازی کرد.
همزمان با این رویداد مهم، به مناسبت روز بزرگداشت نظامی، سه سخنرانی تخصصی از علیرضا هاشمینژاد، عاطفه امیری و مهدی نوریمقدم، روز چهارشنبه، 20 اسفند 1399، در وبگاه فرهنگستان هنر منتشر شد که در ادامه، خلاصه این سخنرانیها آمده است.
نمایشگاه خوشنویسی رقص قلم به همت کمیسیون ملی یونسکو، با همکاری فرهنگستان هنر و مؤسسه فرهنگیهنری صبا برگزار شد. این نمایشگاه بخشی از «جشنواره و نمایشگاه بینالمللی خوشنویسی راه ابریشم» بوده و منتخبی از بیش از 1300 اثر ارسالشده به دبیرخانه این همایش را که شامل 140 اثر از 29 کشور جهان در قالبهای نقاشیخط، و 70 اثر از خوشنویسان ایران در انواع گرایشها بود، به نمایش گذاشت.
آیین گشایش نمایشگاه بینالمللی خوشنویسی راه ابریشم در مؤسسه فرهنگیهنری صبای فرهنگستان هنر، عصر روز جمعه، سوم بهمن 1399، با حضور علی نیکزاد، نایبرئیس مجلس شورای اسلامی؛ محمد حیدری، دبیر هنری این رویداد؛ یدالله کابلیخوانساری، امیراحمد فلسفی، الهه خاتمی، و جمعی از مسئولان فرهنگی و هنرمندان خوشنویس برگزار شد.
در این گردهمایی بزرگ که با هدف ایجاد مشارکت و تعامل بین هنرمندان در یک گستره عظیم فرهنگیتمدنی برپا شد، علیرضا اسماعیلی، سرپرست فرهنگستان هنر؛ غلامحسین امیرخانی، عضو پیوسته فرهنگستان هنر؛ حجتالله ایوبی، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران؛ و احمد پاکتچی، سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان یونسکو؛ ایراد سخن کردند.
هماندیشی «میرزا آقا تبریزی؛ پیشگام ادبیات نمایشی در ایران» در روزهای دوشنبه و سهشنبه، ۴و ۵اسفند 1399، بهصورت برخط (آنلاین)، از طریق لینکی که دبیرخانه این همایش برای مخاطبان در نظر گرفته بود، برگزار شد.
خلاصهای از مقالات هماندیشی مجازی «میرزا آقا تبریزی؛ پیشگام ادبیات نمایشی در ایران» که بهدلیل ضرورت رعایت شیوهنامههای بهداشتی در دوران کرونا، بی حضور مخاطبان برگزار شد، در ادامه آورده شده است:
«محمودخان ملکالشعرا (صبا)؛ از سنت تا نوگرایی» عنوان هماندیشی مجازیای بود که معاونت پژوهشی فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران با همکاری دفتر پژوهش کاخموزه گلستان برگزار کرد.
این هماندیشی سهشنبه، 19 اسفند 1399، از طریق لینکی که در وبگاه فرهنگستان هنر، به نشانی honar.ac.ir، قرار داده شده بود، به سمع و بصر مخاطبان رسید. همچنین گالری مجازیای از تصاویر نقاشی محمودخان ملکالشعرا (صبا) که در کاخموزه گلستان محفوظ است، همزمان با برگزاری وبینار به نمایش گذاشته شد که تا پایان فروردین 1400 نیز در وبگاه فرهنگستان هنر قابل مشاهده خواهد بود.
این وبینار برخط با هدایت مسعود ناصری، مدیرکل امور هنری فرهنگستان هنر، و با مقدمهای درباره اهداف برگزاری این نشست آغاز شد و سپس سیدمهدی حسینی، میلاد جهانیسیاهرودی، سیدعباس حسینی و کامیار فاروقی بیان مطلب کردند.در ادامه خلاصهای از مقالات ارائهشده آورده میشود:
کتاب سکونت در محله نوشته سمیرا فتحی در مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری (متن) منتشر شد.
این کتابِ پژوهشی که روایتی است از شکلگیری محله دولت تهران در دوره ناصری، در باب تاریخ معماری و شهرسازی تهرانِ دوره ناصرالدین شاه قاجار نگاشته شده است.
کتاب عناصر طراحی (رووینا رید کاستلو و ساختار بصری) نوشته گیل گریت هانا و ترجمه شعبانعلی قربانی را مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری (متن) منتشر کرد.
این کتاب در هفت فصل با عناوین «زندگی و زمانه او»، «مبانی»، «مطالعات پیشرفته در فرم»، «مطالعات درباره فضا»، «پیشرفت و توسعه»، «کارهای حرفهای» و «پروژههای دانشجویی» به چاپ رسیده است.
مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری (متن) دو کتاب زیبایی، زشتی، گروتسک و زیباییشناسی تجربی، عصبزیباییشناسی، علم از دانشنامه زیباییشناسی آکسفورد را منتشر کرد.
بر اساس مصوبه شورای علمی این مؤسسه دانشنامه زیباییشناسی آکسفورد ترجمه و بهتدریج منتشر خواهد شد.
کتاب زیبایی، زشتی، گروتسک ترجمه فریبرز مجیدی است که مفاهیم اساسی و بحثانگیز حوزه فلسفه هنر و زیباییشناسی در آن مطرح میشود.
این مجموعه در سه محور عمده به نگارش درآمده است: محور نخست، «زیبایی»، که شرح تاریخ پیچیده نقش زیبایی در فلسفه و زیباییشناسی است و چهار مقاله «نمای کلی»، «مفهومهای کلاسیک»، «مفهومهای قرون وسطایی» و «زیبایی و عشق» را شامل میشود؛ در محور دوم به مقوله «زشتی» و در محور سوم، به «گروتسک» پرداخته شده است.
مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری (متن) کتاب کتابشناسی توصیفی فلسفه هنر (از آغاز تا پایان 1390) را به کوشش تقی اکبرزاده با همکاری شهناز علیپور زمانی منتشر کرد.
این اثر نخستین کتاب مستقل درباره کتابشناسی فلسفه هنر به زبان فارسی است که به معرفی 549 عنوان کتاب در این زمینه میپردازد و میتواند ابزاری کارآمد در خدمت استادان و پژوهشگران و دانشجویان باشد.
پژوهشکده هنر فرهنگستان هنر کتاب مجموعه مقالات هنر اشکانی را منتشر کرد.
این کتاب با گردآوری و ترجمه ندا اخواناقدم منتشر شده و در پیشدرآمد آن آمده است: «دانستههای ما از دوران اشکانی، که حدود پانصد سال بر ایران فرمان میراندند، بسیار اندک است و همین سبب شده تا گاهی در برخی از منابع آنان را بدون دستاورد فرهنگی، و یا آثار بهجامانده از آنان را فاقد ابداع بدانند. اما به نظر میرسد زمان آن فرارسیده تا این موضوع دوباره ارزیابی شود. این مجموعه مقالات به همین منظور گردآوری و ترجمه شده است تا علاوه بر آشنایی محققان تاریخ هنر ایرانی با پژوهشهای انجامگرفته در این زمینه، فرضیات مطرحشده در مورد اشکانیان و تاریخ اجتماعی، فرهنگی و هنری آنان مورد بازبینی قرار گیرد و راهگشایی برای پژوهشهای بدیع در این زمینه باشد.»
با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی و با حکم حسن روحانی، رئیسجمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی، بهمن نامورمطلق به عضویت پیوسته فرهنگستان هنر درآمد و به مدت 4 سال به ریاست این فرهنگستان منصوب شد.
رئیسجمهور با استناد به بند ۲ اصلاح موادی از اساسنامه فرهنگستانهای جمهوری اسلامی ایران، مصوب 21 مهر 1388، و در اجرای مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی مورَّخ 19 اسفند 1399، با صدور حکمی، بهمن نامورمطلق را به ریاست فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران منصوب کرد.
در بخشی از این حکم آمده است:
با عنایت به تخصص و تجربیات ارزشمند جنابعالی، برای مدت چهار سال، بهعنوان رئیس فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران منصوب میشوید. توفیق جنابعالی را در انجام شایسته وظایف محوله با رعایت اصول قانونمداری، اعتدالگرایی و منشور اخلاقی دولت تدبیر و امید، در خدمت به اسلام و ملت شریف ایران از خداوند متعال مسئلت دارم.
نامورمطلق پیشتر در سالهای 1381 تا 1388 با عنوان دبیر و معاون پژوهشی فرهنگستان هنر فعالیت داشته است. او همچنین سِمت معاونت هنرهای سنتی و صنایع دستیِ سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور، و معاونت پژوهشی خانه هنرمندان را در کارنامه خود دارد.
نامورمطلق در حال حاضر سرپرستی دانشگاه هنرهای اسلامیایرانی استاد فرشچیان را بر عهده دارد.
دبیرخانه دائمی خمسهپژوهی تشکیل شد
در ادامه برگزاری همایش ملی «خمسهنگاری، بازنمود خمسه نظامی در هنر»، و چاپ و نشر نسخه منحصربهفرد خمسه نظامی شاهطهماسبی، «دبیرخانه دائمی خمسهپژوهی» در فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران آغاز به کار کرد.
معاونت علمیپژوهشی فرهنگستان هنر، همزمان با 20 اسفند، روز بزرگداشت حکیم نظامی، بهمنظور پژوهش و تحقیق مستمر در خمسه نظامی و نقش و تأثیر آن در انواع متون ادبی و هنری، «دبیرخانه دائمی خمسهپژوهی» را با ریاست ناهید عبدی، عضو هیئتعلمی پژوهشکده هنر این فرهنگستان، تشکیل داد.
خمسه یا پنجگنج حکیم نظامی گنجوی، از زمره متون مهم ادبیات فارسی و یکی از میراثهای ادبی و هنری مهم ایران و جهان به شمار میرود که همواره بسیاری از هنرمندان و شاعران و نویسندگان به آن نظر داشتهاند و در متونی که آفریدهاند، صورتهایی از آن را به جلوه درآوردهاند.
