حجت‌الاسلام‌ و المسلمین عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان کرد: هنر انقلاب اسلامی بر پایه 6 اصل عقلانیت، عبادت، فضیلت، معنویت، مقاومت و خدمت تعریف می‌شود.

به گزارش روابط‌عمومی فرهنگستان هنر، نخستین همایش ملی هنر انقلاب با تأکید بر مطالعات میان رشته‌ای هنر، صبح یکشنبه 24 فروردین 1404، در تالار ایران فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران آغاز به کار کرد.

در این همایش حجت‌الاسلام‌والمسلمین عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه هنر انقلاب اسلامی بر پایه اصول عقلانیت، عبادت، فضیلت، معنویت، مقاومت و خدمت تعریف می‌شود، گفت: این اصول باید تبیین شوند و تلاش می‌کنم تا در کوتاه‌ترین فرصت، هنر اسلامی و انقلابی‌گری را توضیح دهم تا معنای هنر انقلاب اسلامی روشن شود.

وی ادامه داد: هنر عبارت است از آفرینش عینی تخیل؛ چه هنر سنتی (ترادیشن)، چه هنر مدرن و چه هنر حکمی. در تعریفی که از هنر ارائه می‌دهم، قوام هنر به تخیل است؛ وقتی این تخیل در قالبی عینی متجلی شود، هنر پدید می‌آید.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به تفاوت مفهومی میان هنر سنتی، مدرن و حکمی خاطرنشان کرد: اصطلاح «هنر حکمی» را به جای «هنر سنتی» ترجیح می‌دهم. معتقدم هنر حکمی یا هنر اسلامی، آفرینش عینی تخیل مبتنی بر خرد ناب است؛ همان خِردی که خداوند در سوره بقره، منشأ حکمت معرفی کرده است.

خسروپناه افزود: خرد ناب به معنای جمع میان عقل نظری، عقل عملی، عقل معاش و عقل معاد است؛ در حالی‌که در هنر سنتی قرون وسطایی، بیشتر عقل معاد و عقل نظری مورد توجه بوده و در مدرنیته نیز عقل نظری و عقل معاش مطرح بوده است. هنر حکمی، تخیلی است که بر مبنای این چهار عقل و در نهایت بر حکمت استوار است.

نویسنده کتاب مسائل جدید کلامی و فلسفه دین بر لزوم بازتعریف واژه «انقلابی‌گری» تأکید کرد و گفت: برخی تصور می‌کنند انقلابی‌گری به معنای بی‌منطقی، تندروی و بی‌توجهی به عقلانیت است، اما این‌ها تعاریف نادرستی هستند که یا از سوی دیگران به غلط القا شده‌اند یا حاصل رفتار ناصحیح برخی از افراد مدعی انقلابی‌گری هستند.

وی نسبت به درک صحیح مفهوم انقلابی‌گری تصریح کرد: برای درک صحیح مفهوم انقلابی‌گری باید به فرمایشات مقام معظم رهبری رجوع کرد. ایشان در بیانیه گام دوم انقلاب، نظام انقلابی را دارای سه رکن اصلی معرفی کرده‌اند: خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی. این ارکان بر اصولی جهانی و فطری همچون آزادی، اخلاق، معنویت و عدالت اجتماعی استوارند.

خسروپناه با اشاره به سخنرانی مقام معظم رهبری در ۱۴ خرداد ۱۳۹۵، گفت: «رهبر معظم انقلاب پنج اصل را برای انقلابی بودن برشمرده‌اند: اول، پایبندی به مبانی و ارزش‌های اساسی اسلام و انقلاب؛ دوم، هدف‌گیری آرمان‌های انقلاب و تلاش برای تحقق آن‌ها؛ سوم، پایبندی به استقلال کشور؛ چهارم، حساسیت در برابر دشمن و نقشه‌های او؛ و پنجم، تقوای دینی و سیاسی.

وی با جمع‌بندی مباحث خود اظهار کرد: از دیدگاه بنده، اصول انقلابی‌گری در شش اصل خلاصه می‌شود که در هنر انقلابی نیز باید متجلی باشد. این اصول عبارتند از: مورد اول عقلانیت، یعنی معرفت و حکمت، که باید در فرد، رفتار و کنش انقلابی نمود داشته باشد، مورد دوم عبادت: بندگی و اخلاص برای خداوند، به‌طوری‌که هنر نیز باید بندگی را تقویت کند، مورد سوم فضیلت: شامل مفاهیمی مانند عدالت، اخوت، آزادی، عفت، حیا، صداقت، احسان و مهار نفس. هنر انقلابی، زاده مهار نفس است، نه نفسی که انسان را به رذایل سوق دهد. مورد چهارم معنویت: که به‌معنای تقوا و دینداری است. مورد پنجم مقاومت: به معنای عزت و استقلال در برابر دشمن و مورد ششم خدمت: یعنی تلاش برای پاسخ‌گویی به نیازهای مردم است.

این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به یک نمونه قرآنی برای تبیین هنر انقلابی تصریح کرد: به نظر من، قصه حضرت یوسف در قرآن، بارزترین مصداق هنر انقلاب اسلامی است. امروز توفیق داشتم که ۱۱۱ آیه سوره یوسف را از این منظر بازخوانی کنم. دقیقاً همین اصول شش‌گانه را می‌توان از سوره حضرت یوسف استخراج کرد.

حجت‌الاسلام و المسلمین عبدالحسین خسروپناه با اشاره به جنبه‌های هنری سوره یوسف گفت: خداوند در قرآن می‌فرماید: انا انزلناه قرآناً عربیاً؛ و جالب آن‌که سوره یوسف با عنصر عقلانیت آغاز می‌شود و سپس عناصر دیگر مانند عفت، تقوا و سایر فضائل را در ۱۱۱ آیه این سوره بیان می‌کند.

نویسنده کتاب فلسفه شناخت ادامه داد: از این منظر، قصه حضرت یوسف را می‌توان یکی از مصادیق بارز هنر انقلاب اسلامی دانست. این قصه واقعی، به صورت متنی هنری و در عین حال هدایت‌گر ارائه شده است. چنین ساختاری، جلوه‌ای از هنر هدایت‌محور و ارزشی است که هنر انقلاب اسلامی به‌دنبال آن است.

ایشان با تأکید بر جامعیت مفهوم هنر انقلاب اسلامی اظهار کرد: وقتی می‌گوییم هنر انقلاب، به این معنا نیست که این هنر صرفاً در سینما وجود دارد و در موسیقی یا سایر حوزه‌ها وجود ندارد. این یک نگاه ناقص است. تمام اقسام هنر، اعم از هنرهای نمایشی، تجسمی، ترسیمی، ادبی، موسیقی و به‌ویژه سینما که هنر هفتم و ترکیبی از سایر هنرهاست، می‌توانند در خدمت هنر انقلاب اسلامی باشند.

خسروپناه در ادامه سخنان خود با اشاره به نمونه‌هایی از هنرمندان شاخص انقلاب اسلامی بیان کرد: هنرمندانی چون شهید سیدمرتضی آوینی، مرحوم نادر طالب‌زاده، مرحوم فرج‌الله سلحشور، مرحوم سیدحسن حسینی، مرحوم حمید سبزواری، مرحوم اسفندیار قره‌باغی، مرحوم موس‌زاده، مرحوم قیصر امین‌پور، مرحوم حسام و مرحوم محمدرضا آغاسی، همگی از مصادیق برجسته هنرمندان انقلاب اسلامی هستند.

وی با جمع‌بندی بحث خود و اشاره به گستره تاریخی هنر انقلاب اسلامی تصریح کرد: با این تعریفی که از هنر انقلاب اسلامی ارائه دادم و با در نظر گرفتن اصول شش‌گانه و ابتنای آن بر تخیل و حکمت، باید اذعان کنیم که شخصیت‌هایی همچون فردوسی، سعدی، حافظ، مولوی و بسیاری دیگر از ادیبان ما، همگی هنرمندان هنر انقلاب اسلامی‌اند.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تأکید کرد: ما نباید هنر انقلاب اسلامی را به گونه‌ای تعریف کنیم که تصور شود تنها پس از پیروزی انقلاب اسلامی به وجود آمده است. انقلاب اسلامی، این نوع هنر را توسعه داد، گسترش بخشید و رواج داد؛ اما اصل تفکر هنر انقلاب اسلامی از پیش در بستر فرهنگ ایران اسلامی وجود داشته و ان‌شاءالله تا ظهور حضرت ولی‌عصر (عج) نیز ادامه خواهد یافت.