نخستين همايش «ادبيات و زبان شناسي» گردهمايي مكتب شيراز، بعدازظهر سيزدهم آذرماه در مركز هنرپژوهي نقش جهان، با حضور انديشمندان و استادان ادب فارسي برگزار شد.

به گزارش روابط عمومي همايش مكتب شيراز، در اولين نشست همايش «ادبيات و زبان شناسي» دكتر بهروز ثروتيان، سيدجعفر حميدي، مريم حسيني، پرويندخت مشهور و مهيار علوي مقدم، با ارائه مقالات خود حضور داشتند.

دكتر بهروز ثروتيان، محقق و نگارنده بيش از 50 عنوان كتاب در حوزه ادب فارسي از جمله شرح‌هايي بر غزليات حافظ و شعرهاي نظامي ‌با ارائه مقاله «حجت الاسلام نير تبريزي، نخلبند غزل سعدي و حافظ در آينه غزل شاعران آذربايجان» به تأثيرپذيري حجت الاسلام نيز تبريزي از سعدي و حافظ پرداخت و گفت: «نير تبريزي در انواع قالب‌هاي شعري طبع آزمايي كرده است. او در غزل سرايي اگرچه گاهي به استقبال خواجه حافظ شيرازي رفته است، نخلبندي غزل سعدي را نيز پيش روي داشته و با هنرمندي با استفاده از اوزان و قوامي‌غزليات سعدي به خلق شكل‌هاي خيالي تازه توفيق يافته و در ابداع مضامين نو به جايگاهي رسيده كه خوانندگان غزليات وي اعتراف كرده اند كه اگر از مقوله سبقت و ابداع و كشف نخستين سعدي چشم پوشي كنيم، تشخيص برتري ميان اين دو استاد مسلم غزل عاشقانه، خالي از دشواري نيست.»

دكتر ثروتيان با اشاره به تأثيرگذاري سعدي و حافظ شيرازي بر شاعران قرون بعد از خود گفت: «براي بيان تأثيرگذاري اين دو شاعر عالي‌قدر، سروده نزديك به هجده تن از هنرمندان و شاعران آذربايجان از ديدگاه تحصيل در مكتب شيراز و پيروي از سبك سخن دو استاد (حافظ و سعدي) را بررسي كرده ايم تا مقام واقعي اين بزرگان در طول قرون متمادي شناخته شود.»

مريم حسيني، دانشيار دانشگاه الزهرا، در مقاله اي با عنوان «سمبوليسم رنگ در كشف الاسرار روزبهان بقلي شيرازي» به استفاده اين عارف از رنگ‌ها به شيوه‌اي نمادين در نوشته‌هايش پرداخت و گفت: «با مطالعه رنگ‌ها در نگاشته‌هاي روزبهان بقلي به جهان بيني‌هاي پنهان و ضمير ناخودآگاه اين عارف پي مي‌بريم. نمادگرايي رنگ، هم ارزشي مذهبي و عرفاني دارد و هم نمايشي از چگونگي و تصوير هستي است. در عرفان ايراني، شايد هيچ عارفي به اندازه روز بهان بقلي، از سمبول رنگ براي بيان تصورات خود استفاده نكرده باشد. او در كتاب «كشف الاسرار» كه به نوعي زندگي نامه خود نوشت و نگاشته رؤياهايش است، از عنصر رنگ سود مي‌جويد و انواع رنگ‌ها در روياهاي او پيدا مي‌شوند. در دنياي روز بهان، تاريكي راه ندارد و رنگ طلايي، در همه نوشته‌هاي او مشاهده مي‌شود؛ اما بيش‌ترين رنگ استفاده شده در اين كتاب، دو رنگ سرخ و سفيد است. اين چنين است كه روز بهان همواره خداوند و پيامبرش را به شكوه و رنگ گل سرخ مي‌بينيد و آن را تقدس مي‌كند. تجلي خداوند به صورت نور و ديدن عوالم غيبي ملكوت و جبروت، به صورت دنيايي نوراني با رنگ سفيد و زرد و طلايي نمودار مي‌شود. رؤياهاي رنگي، بيان پر معنايي از ناخودآگاه هستند و بررسي رنگ‌ها در آثار روزبهان بقلي شيرازي ما را به دنياي پنهان اين عارف رهنمون مي‌كند.»

«نوآوري در ادبيات فارسي» عنوان مقاله‌اي از دكتر سيدجعفر حميدي استاد دانشگاه شهيد بهشتي تهران و مؤلف 31 عنوان كتاب در حوزه ادبيات فارسي بود. دكتر حميدي در اين مقاله با اشاره به اينكه ادبيات خاستگاه و پرورشگاه زيبايي و نوآوري بوده است، به نوآوران ادب فارسي در قرن‌هاي 7 ، 8 و 9 هجري قمري پرداخت و گفت: «نوآوري، مسائله‌اي است كه هنر و ادب ما پيوسته به دنبال آن بوده است به دنبال رسيدن به حقيقت تازه و تكاملي نو. قرن هفتم، قرن سعدي است. او نوآورترين و بي‌باك‌ترين شاعر عصر خود و اعصار بعد از خود است. «گلستان» سعدي نوبنيادترين و «بوستان» و نوانديش ترين كتاب عصر خود است. هم عصر او مولاناي بزرگ و عطار نيشابوري هم هستند.

در قرن هشتم، حافظ شيرازي نيز كه پيرو سعدي بوده، بسيار بي باك شعر مي‌سروده است و قرن نهم، شاعراني چون جامي ‌را در خود دارد و بابا فغاني و هم عصرانش. با اين توصيف، قرن هشتم را واسطه العقد قرار داده و قرن 7 و 9 هجري قمري، در طرفين واسطه جاي داده شده‌اند كه اين قرون، قرون نوآوري در ادبيات فارسي بوده است.»

پانل اول نشست «ادبيات و زبان شناسي» با خصور دكتر ملااحد از تاجيكستان، دكتر پروين دخت مشهور و دكتر نجم الدين جباري برپا شده بود. در پانل دوم اين نشست، پروفسور جمشيد گوناشويلي از گرجستان، دكتر كاظم كهرويي و دكتر مهوش واحد دوست حضور داشتند. اين پانل با سخنراني مهيار علوي مقدم آغاز شد.

مهيار علوي مقدم، عضو هيئت علمي‌دانشگاه سبزوار، با مقاله ««نگاهي انتقادي به بلاغت زيبايي شناختي شعر حافظ و پيوند آن با كشف چندگانگي معنايي» به بحث هرمنوتيك در شعرهاي حافظ پرداخت و گفت: «آگاهي از بلاغت زيبايي شناختي و رندانه حافظ، گامي ارزشمند در تأويل شعر اوست. در تحليل‌هاي هرمنوتيكي شعر حافظ بايد غزل‌هاي تأويل پذير را بشناسيم. روي آوردن به شرح تأويلي، تنها شيوه درست در فهم و دريافت شعر حافظ است، به ويژه كه تأويل شعر حافظ ، دريافت‌ها و استنباط‌هاي جديدي از رويكرد هرمنوتيك به دست مي‌دهد.» اين مقاله با استفاده از مباني هرمنو تيكي فهم و تأويل شعر حافظ، به نقد و تحليل شرح‌هاي تأويل‌گرا پرداخته و با كشف چندگانگي معنايي در شعرهاي حافظ به شناختي تازه از بلاغت زيبايي شناسي و رندانه شعرا اشاره داشت.


عبدالله واثق عباسي، استاديار دانشگاه سيستان و بلوچستان، در اين نشست شركت نداشت و دكتر پرويندخت مشهور، عضو هيئت علمي‌دانشگاه آزاد نيشابور، به ارائه مقاله خود با عنوان «نقد تأثيرپذيري مجدخوافي از گلستان سعدي» پرداخت.

دكتر مشهور در اين مقاله به نقد اثرپذيري كتاب «روضه خلد» نوشته مولانا مجدخوافي كه در معارضه با «گلستان» سعدي نگاشته شده پرداخت و گفت: «گلستان سعدي از نادره آثاري است كه مقبوليتي فرامرزي و فرازماني يافته و الهام بخش بسياري اديبان و شاعران واقع شده است. «روضه خلد» مولانا مجدخوافي،‌ يكي از پر توفيق‌ترين آثاري است كه در معارضه با «گلستان» تصنيف شده است. از آنجا كه پرداختن به وجوه افتراق و اشتراك اين دو اثر، كاري است گسترده؛ اما پس از كند و كاو و بررسي تطبيقي در باب‌هاي نخستين «گلستان» و «روضه خلد» كه به ترتيب در بخش‌هاي «در سيرت پادشاهان» و «در صفات حكام» آمده است، همانندي و ناهمانندي‌هاي ذهن و زبان سعدي و مجدخوافي را مورد بحث قرار داده‌ايم.»

دكتر مشهور سپس ضمن بررسي تطبيقي ادبيات شعرهاي اين دو شاعر، به شرح اشتراكات و افتراقات نگاه و بيان اين دو شاعر پرداخت.