|
دومين نشست همايش «ادبيات زبان شناسي» گردهمايي مكتب شيراز، صبح پنج شنبه، چهاردهم آذرماه با ارائه شش مقاله و جلسه پرسش و پاسخ با حضور دكتر احمد خاتمي و تيمور قادري و استادان ادبيات در مركز هنرپژوهي نقش جهان برگزار شد.
دومين نشست همايش «ادبيات زبان شناسي» گردهمايي مكتب شيراز، صبح پنج شنبه، چهاردهم آذرماه با ارائه شش مقاله و جلسه پرسش و پاسخ با حضور دكتر احمد خاتمي و تيمور قادري و استادان ادبيات در مركز هنرپژوهي نقش جهان برگزار شد.
صبح روز دوم همايش «ادبيات و زبان شناسي» گردهمايي مكتب شيراز با مقالات «سلوك عاشقانه روز بهان بقلي در عبهر العاشقين»، «تأثير رساله في الحقيقه العشق سهروردي بر شعر حافظ» و «رويكرد مردمي مكتب شيراز در حوزه شعر فارس» از به ترتيب، محمدكاظم كهدويي و لاله آشنا، احمد پنجولي و محمدجعفر ياحقي و عليرضا مظفري، در پانل نخست آغاز شد.»
مقاله «سلوك عاشقانه روز بهان بقلي در عبهر العاشقين» كه توسط لاله آشنا ارائه شد، تحليل و بررسي سير عاشقانهاي است كه روز بهان بقلي در عبهر العاشقين به ترسيم آن ميپردازد. در اين دگرگوني از عشقانساني به الهي، معشوق باعث دگرگون عاشق نميشود، بلكه اين خود عاشق است كه دگرديسي مييابد. با پاي نهادن عاشق در عشق الهي راهي به سوي تزكيه و ادراك عشق در مقابل عاشق گشوده ميشود. سرانجام عاشق، در عشق الهي ،رسيدن به نهايت تزكيه ،يعني ترك خودي خويش است و اين چنين او به نهايت ادراك و عشق دست مييابد.»
مقاله بعدي اين همايش با عنوان «تأثير رساله في حقيقه العشق سهروردي بر شعر حافظ» كاري از دكتر محمدجعفر ياحقي و احمد سنچولي از دانشگاه فردوسي مشهد بود كه توسط احمد سنچولي ارائه شد.
اين مقاله به تأثير منابع فكري، فرهنگي و ادبي بر شعر حافظ پرداخت و در اين ميان به تأثير عميق قرآن كريم بر تمام جنبههاي شعر حافظ كه امري مورد تأييد هم حافظ پژوهان است اشاره كرد.
«اما يكي از آثاري كه كمتر مورد توجه محققان و حافظ پژوهان قرار گرفته و تأثير آن را بر برخي از ابيات و اشعار حافظ به خوبي ميتوان مشاهده كرد، رساله «في حقيقه العشق» يا «مونس العشاق» سهروردي است. اين تأثير به گونهاي است كه گاه، تمام ابيات يك غزل را ميتواند در بر گيرد.»
و اما مقاله «رويكرد مردميمكتب شيراز در حوزه شعر فارسي» مقالهاي از عليرضا مظفري، استاد يار دانشگاه اروميه، بود كه نگاهي جامعه شناختي به مخاطبان بزرگان مكتب شيراز و رويكرد مردمياين مكتب داشت.
نگارنده در اين مقاله، مكتب شيراز را در ادبيات، نقطه مهميدر تغيير هنر سفارشي- كه مخاطبان خود را از ميان طبقات ممتاز اجتماعي و فرهنگي مييابد- به هنري مردميتر ميداند.
«مخاطب هنرمندان اين مكتب، جوهر انساني است كه تمام آحاد و طبقات و ملل مختلف را با وجود تمام تفاوتها در يك نقطه به اشتراك ميرساند. يعني نيازها و ضرورتها و آرمانهاي مشترك نوع انساني. بر اساس همين خصيصه است كه امروزه، محتوا و صورت هنري آثار اين هنرمندان در سطح جهاني، مشتاقان زيادي براي خود يافته است.»
در اين مقاله عليرضا مظفري به عمده ترين پيامدهاي رويكرد مردميدر مكتب شيراز اشاره كرد: «راه يافتن گوي شهاي محلي به زبان ادبي و هنري، پرهيز از تصنع و تكلف در فهم محتواي اثر هنري،اجتناب از ورود به حوزههاي تعصب انگيز مذهبي و فكري و اعتقادي، استقبال از روح تساهل و تسامح، تلاش براي كمرنگ كردن وجهه درباري هنر، توجه تام به انواع ادبي غزل، وارد كردن مباحث حاد نقد اجتماعي و سياسي در رگه و پي احساسات و عواطف شاعرانه و... كه همه از نتايج رويكرد مردميمكتب شيراز سرچشمه گرفته اند.»
پانل دوم نشست با حضور دكتر احمد خاتمي، دكتر تيمور قادري و احمد سنچولي و با سخنراني دكتر مهوش واحد دوست درباره «كاركرد نقاب، در غزلهاي حافظ »آغاز شد.
دكتر واحد دوست در اين مقاله با اشاره به روان شناسي كارل گوستاو يونگ به نقابهاي گوناگون حافظ در غزلياتش اشاره كرد: «حافظ در غزلهايش براي نمود شخصيت برون گرا، نقاب مصلح و نصيحت گرا و براي نمود شخصيت درون گراي خود نقابهايي چون عاشق، رند و مست بر چهره ميزند. پر كاربرد ترين نقابها، نقاب «عاشق» و «معشوق» است و شاعر با گزيدن نقاب «عاشق» در پي كشف خود است.
در غزلهاي حافظ، «نقاب» معشوق براي حالتهاي مطلوب شاعر كه همان اشراق و حضور معنوي يا گاهي همان نيمه ديگر شاعر است ، عينيت مييابد. معشوق كلي است، گاهي با صفات زنانه و گاهي با صفات مردانه و جنسيت براي او مطرح نيست.»
«معرفي نسخهاي قديمياز ديوان سعدي» عنوان مقاله اي از دكتر ميرزا ملااحمد، معاون سردبير آكادميعلميجمهوري تاجيكستان و رئيس انجمن دوستي ايران و تاجيكستان بود كه به معرفي نسخههاي قديمياز ديوان سعدي كه تا اندازهاي به اصل نزديك است ميپرداخت.
«كليات سعدي، داراي نسخههاي زيادي در كتابخانههاي دنيا است و بيش از دويست بار در هندوستان، تاجيكستان و ايران به چاپ رسيده است؛ ولي هنوز نسخه صحيحي از آثار سعدي آماده نشده است. يكي از نسخههاي خطي قديميكليات سعدي در كتابخانه  آكادميعلوم تاجيكستان محفوظ است، نسخه اي كه سال كتابت آن به طور دقيق مشخص نشده؛ ولي رسم الخط و املاي آن دلالت بر آن ميكند كه از نسخ خطي زمان خود سعدي است كه در اين باره دانشمنداني چون، رستم علي اف، شاهنشاه اف و بولدراف درباره اين نسخه اظهار نظر كردهاند و كتابت آن را به قرن 7 و 8 هجري شمسي منسوب داشته اند.»
دكتر نرگس جابري نسب، عضو هيئت علميدانشگاه آزاد اسلاميتهران جنوب، با مقاله اي با عنوان «خواجه عماد فقيه و حافظ» به شرح تأثيرات عماد فقيه بر شعر حافظ پرداخت:« آثار عماد به غزلها و زبان حافظ نزديك تر است و حافظ به آثار عماد بيش از آثار خواجوي كرماني و عبيدزاكاني نظر داشته؛ اما عظمت معنوي حافظ موجب شده كه همگان چنان بپندارند كه اين عماد بود كه به آثار حافظ نظر داشته و از آن استقبال كرده است، در حالي كه تاريخ و تحقيق خلاف آن را نشان ميدهد.»
دكتر جابري نسب در اين صحبت هايش به تأثيرات سعدي به عماد فقيه نيز اشاره كرد و گفت: «عماد در سرودن مثنويهايش از سبك سعدي پيروي كرده است. در« طريقت نامه» از «بوستان» سعدي و در «مونس الابرار» از«مخزن الاسرار» نظامي و در«صحبت نامه» از «بوستان» سعدي تأثير گرفته است. خواجه عماد تحت تأثير زبان و بيان مكتب خاص سعدي قرار داشت و از مكتب خراساني نيز چاشني به آن افزود.
اما به هر حال سبكي كه عماد به وجود آورد، تلفيقي از سيك عراقي و خراساني بود كه حافظ آن را به سر حد كمال و اعجاز رسانيد و به نام خود ثبت كرد. سبك و مكتبي كه 600 سال فرمانرواي بلامنازع و حاكم مطلق زبان و ادب و فغرهنگ ايران بوده است.»
در پايان جلسه پرسش و پاسخي برگزار شد .دكتر قادسي در ادامه مقاله دكتر واحد دوست پيرامون كاركرد «نقاب» شعر حافظ گفت: «به اعتقاد شما حافظ در شعر «ساقي بيار باده كه ماه صيام رفت» چه نقابي بر صورت زده است.»
دكتر واحد دوست پاسخ داد: «بحث طنازي در شعر حافظ است و اگر از ديدگاه استفاده از طنز در شعرهاي حافظ نگاه كنيم ميتوانيم بحث «نقاب» را مطرح كنيم.»
عليرضا مظفري، استاديار دانشگاه اروميه نيز در ادامه به اين نكته اشاره كرد كه حافظ در شعرهايش انتظار را از هنرمند همان انتظار واقعي ميخواهد و گفت: «شعرهاي حافظ گوياي اين نكته است كه شاعر يا هنرمند معصوم و بدور از گناه نيست.»
|
نسخه چاپي
