عصر پنجشنبه 14 آذر، همايش موسيقي مكتب شيراز در مركز هنر پژوهي نقش جهان، كار خود را با سخنراني «ايلناز رهبر»، در پانلي كه رياست آن را مجيد كياني عهده دار بود ادامه داد.

رهبر، فارق‌التحصيل دانشكده هنرهاي زيبا در رشته موسيقي و دانشجوي پژوهش هنر در دانشگاه تربيت مدرس است. وي نقش سازها در نگاره‌هاي مكتب شيراز را بررسي كرد.

او در سخنراني خود گفت: «مصون ماندن فارس از هجوم و غارت مغولان سبب بدل شدن شيراز به كانون ميراث فرهنگي و هنر ايران است».

رهبر، تصوير سازي كتاب‌ها در كارگاه‌هاي مختلف شهر شيراز را مورد بررسي قرار داد و افزود: «منابع موجود براي بررسي تاريخ موسيقي ايران علاوه بر رسالات باقي مانده شامل تصاوير، نقش برجسته‌ها تنديس‌ها و ...مي‌شود.»

وي، نگارگري‌هاي ايراني را از اسناد بسياد مهم براي مطالعه تاريخ موسيقي دانست و توجه به انواع سازهاي مورد استفاده در آن دوره، نوازندگان آن‌ها، نوع گرفتن سازها، توجه به متني كه نوازندگان در آن قرار گرفته ‌اند و بسياري موارد ظريف و مهم را از اطلاعات مفيد اين نگارگري‌ها عنوان كرد.

او تاكيد كرد، تعداد محدودي از اين تصاوير پيدا شده‌اند كه اگر با سنديات جديدي كه در موزه‌هاي خارجي موجود است مورد مطالعه قرار بگيرند، نتايج جديدتري به دست مي‌آيد.

وي با نمايش تصاويري از شاهنامه، نظامي، تاريخ جهان‌گشا و ... نقش سازها در اين تصاوير را توصيف كرد.

سازها در 24 تصوير مورد بررسي قرار گرفتند كه در اين ميان سازهايي چون چنگ، دف يا دايره، ني، بربط، رباب، كرناي و ...مشاهده شد.

حضور فعال بانوان به ويژه به عنوان نوازندگان ساز چنگ و دايره، از نكات بسيار قابل توجه تصاوير بود كه مي‌تواند به نقش پررنگ آنان در جامعه فرهنگي آن دوره اشاره داشته باشد و همچنين اكثر نوازندگان در حالت نشسته به نوازندگي مي‌پردازند كه حالت نشستن آن‌ها امروزه هم متداول است.

رهبر، در پايان اين نكته را تاكيد كرد كه با توجه به نتايج به دست آمده، باز هم نمي‌توان به طور قطع اعلام كرد، اين سازها در شيراز متداول بودند و نتايج به‌دست آمده قطعي است، چرا كه همه اين بررسي‌ها احتمالات را تقويت مي‌كند.

آروين صداقت كيش، سخنراني خود را در خصوص« بررسي تطبيقي موسيقي كبير و دره التاج»، با توجه به اينكه در ميان متون هم دوره «دره التاج»، كمتر نوشته‌اي به اندازه آن از نظر مبادي و تعريف اوليه به نوشته‌هاي فارابي نزديك است، ارائه كرد.

وي در اين بررسي تطبيقي كه مهشيد فراهاني نيز او را همراهي كرده بود، عنوان كرد:« قطب الدين شيرازي در چند جا مستقيما از فارابي نقل مي‌كند كه ساختار مقالات اولش را بي آن كه نامي ‌ببرد با در نظر گرفتن ساختار مقالات اول«موسيقي الكبير»، طراحي كرده است.»

صداقت كيش اظهار داشت : «اين موضوع كه او گاه نيز روش‌ها و آراء صفي الدين ارموي را مد نظر قرار مي‌دهد، باعث مي‌شود كه شخصيتي جامع و ميانه، نسبت به هر دو مكتب باشد.»

سپس، صديقه پيكر، كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي و مدرس دانشگاه پيام نور، «سيماي مطرب در آثار سعدي» را بررسي كرد.

پيكر گفت: «استاد سخن، سعدي است، جامعيت سخن سعدي در انواع شعر و موضوعات مختلف نمودي ويژه‌ يافته است .دليل اين مسئله، جامع الاطراف بودن شخصيت سعدي است».

وي افزود: «عشق كه مايه غزل‌هاي اوست به جمال انساني محدود نيست. او درد و سوزي واقعي دارد و عشقش آموختني نيست، آمدني است.»

پيكر،صورت مطرب در آثار سعدي را بسيار متنوع دانست و آن‌ها را طبقه بندي كرده و در خصوص هر يك توضيحاتي ارائه كرد. مطرب سعدي خوشباش، مطرب سعدي عاشق ، مطرب سعدي مزمون پرداز، مطرب سعدي طناز ، مطرب سعدي ملامتي، مطرب چيره دست، و مطرب و تمثيل و مطرب و اصطلاحات از آن جمله هستند .

پيكر، در پايان تاكيد كرد: «مطرب در آثار سعدي از جمله شخصيت‌هايي است كه شاعر آن را هر بار در حوزه‌اي متفاوت به كار مي‌گيرد. در غزليات، مطرب، همان غزل‌خوان بزم‌هاست كه در كنار دوست يا به ياد دوست آواز مي‌خواند و عشق سعدي را خوش مي‌دارد؛ سعدي با اين مطرب از لحظات گذراي زندگي، لذت مي‌برد.»

سخنران بعدي اين همايش، سيد محمد تقي حسيني، محقق، ،مقاله‌اي را ارائه كرد كه در آن سعي شده بود تا با معرفي اجمالي« ملا جلال الدين دواني» و محتويات رساله‌ي «لوامع الاشراق في مكارم الاخلاق»لمه‌ي ششم از لامع اول با ديگر نسخ موجود مقابله ،تصحيح و شرح شود.

حسيني، پس از بررسي لامع اول كه تهذيب اخلاقي نام دارد، افزود: «دواني در اين لمعه مدار عدالت را بر حفظ، مناسب بر مي‌شمارد و از اين تناسب كه مظهر عدالت است به مباحث موسيقي و نسبت‌هاي موجود در آن مي‌پردازد.»

محسن محمدي آخرين سخنران، همايش موسيقي شيراز مقاله خود را با عنوان «بخش موسيقي دره التاج النعره الدباج يا شرح رساله شرفيه» ارائه كرد.

محمدي گفت: «درباره آگاهي قطب الدين از موسيقي عملي و حتي چگونگي تاليف دانشنامه او بحث‌هايي وجود دارد؛ اما به هر حال مطالب اين دانشنامه و خصوصا بخش‌هايي از بخش موسيقي آن بديع، مهم و جالب توجه هستند.»

وي در ادامه سخنانش مي‌افزايد: «مطابق رسم شرح نويسان مطلع از مطالب اصل، قطب الدين در چندين مورد مطالبي از نوشته‌هاي پيشينيان ديگر اضافه كند، در چند جا از خود مطالبي مي‌افزايد و در مواردي چند، بر نظريات مولف كتاب اصل رد و اعتراضاتي وارد مي‌كند.»

محمدي در مقاله خود با مقايسه مطالب رساله شرفيه با بخش موسيقي دانشنامه دره التاج، سعي كرده ارتباط آن‌ مورد بررسي قرار دهد.

در پايان اين همايش، «مجيد كياني» نوازنده برجسته سنتور و استاد ارزشمند موسيقي ايراني، علاوه بر جمع‌بندي نهايي همايش از حضور پرشور و فعال جوانان پژوهشگر در اين همايش ابراز خرسندي كرد.