|
نشست تخصصي-پژوهشي «تحليل و بررسي آثار و انديشه‌هاي اكبر رادي»، در مؤسسه هنرپژوهي نقش جهان فرهنگستان هنر، برگزار شد.
نشست تخصصي-پژوهشي «تحليل و بررسي آثار و انديشه‌هاي اكبر رادي»، در مؤسسه هنرپژوهي نقش جهان فرهنگستان هنر، برگزار شد.
به گزارش روابط عمومي‌فرهنگستان هنر، در اين برنامه كه با حضور محمود دولت آبادي، نجف دريابندري، عطاالله كوپال، جمشيد لايق، سيمين بهبهاني، صدرالدين شجره، قطب الدين صادقي،هادي مرزبان، بهزاد قادري، حميد مظفري، اسماعيل خلج و... برپا شد، ويژگي‌هاي منحصربه‌فرد آثار و جايگاه اكبر رادي در ادبيات نمايشي معاصر ايران، مرور شد. نخستين نشست با ذكر خاطرات سيمين بهبهاني و قرائت شعري از او در رساي رادي آغاز و سپس بهزاد قادري با عنوان «نگاهي به نگاه رادي به تاريخ: نبوغ و فقر» به بررسي نمايشنامه «لبخند باشكوه آقاي گيل» پرداخت و گفت: «رادي در اين نمايشنامه به واكاوي پديده نبوغ و نابغه پروري مي‌پردازد، پديده‌اي كه در فرهنگ ما سنت ديرينه‌اي دارد اما در دهه چهل شكل و شمايل تازه‌اي يافت.»
قادري با اشاره به اينكه مسئله مطرح شده در اين آثار مشكل مهم آموزش و پرورش و آموزش عالي ماست ادامه داد: «اين فقر زير صورتك نبوغ، خودآزاري و ديگر آزاري را گسترش مي‌دهد و تن و روان جامعه را از آنچه هست فقيرتر مي‌كند.»
دكتر قطب الدين صادقي، منتقد، پژوهشگر و كارگردان تئاتر نيز از اكبر رادي به عنوان يك درام نويس واقع گرا نام برد و در توضيح رئاليسم موجود در آثار اين نمايشنامه نويس توضيح داد: «يكي از مهم‌ترين درام‌نويسان معاصر ايران كه در دهه چهل دست به نگارش نمايشنامه زد و توانست با اعتقاد و استقامت از خود مجموعه‌اي گران‌قدر، در چارچوب تئاتر واقع گرايانه، باقي بگذارد، اكبر رادي بود.»
صادقي رئاليسم نهفته در آثار رادي را تحليلي، اعتقادي و مبتني بر دو پايه، يكي از انسان گفتن و ديگري طرح بستري كه انسان در چارچوب تاريخي آن قرار دارد عنوان كرد و ادامه دارد: «آنچه در آثار او بيش از هر چيز نمود يافته است، بعد جامعه شناسي است. او با تمركز هوشمندانه بر تحولات محيط بشري، تصويري زنده و راستين از دگرگوني‌هاي چند دهه اخير ايران به نمايش گذاشته است.»
وي افزود: «قهرمانان مورد علاقه رادي، در هر چهار دهه‌اي كه قلم زد را يا روشنفكران و يا اقشار طبقه متوسط تحصيلكرده و خواهان تحول و ترقي، تشكيل داده‌اند. يعني درست همان كساني كه بيشتر از هر قشر و طبقه ديگر، از كودتاي 1332 لطمه ديدند و در پي فهميدن يا تغيير و تفسير آن برآمدند.»
اين كارگردان تئاتر در بخش ديگري از سخنان خود، زبان به كار رفته در آثار رادي را زباني شسته‌رفته و پر از طنز، يعني همان زباني كه نشانه بلوغ فكري شخصيت‌هاي نمايشي است دانست و گفت: «در مجموع، رادي نويسنده‌اي اخلاق‌گرا و داراي مواضع روشن اجتماعي است كه در هيچ اثري، از اصول انساني و چشم اندازهاي مترقيانه دست نمي‌كشد.»
در بخش دوم از نشست تخصصي-پژوهشي «تحليل و بررسي آثار و انديشه‌هاي اكبر رادي»، عطاالله كوپال با طرح موضوع «اكبر رادي و درام مدرن» به مقايسه اين نمايشنامه نويس ايراني با درام نويسان معاصر ديگر نقاط جهان پرداخت.
كوپال گفت: «ظهور درام مدرن در نيمه دوم قرن نوزدهم، پاسخي بود به تحولات شگرف اجتماعي آن سده پرتلاطم و پرآشوب. از اين روست كه در آثار ايبسن، استريندبرگ، چخوف، اونيل و ميلر، مي‌توانيم روح دوران اين نويسندگان بزرگ را دريابيم. چرا كه آن‌ها داستان كساني را خلق مي‌كردند كه در چنبره فشار طاقت فرساي «شهر مدرن»، گرفتار آمده بودند و در چالش با قوانين بي رحمانه، از پا در مي‌آمدند.»
وي خاطر نشان كرد: «اكبر رادي از سلاله اين نويسندگان بزرگ است كه عصر مدرن را به تصوير كشيده است.»
كوپال با تأكيد بر اينكه آثار رادي آينه تحولات اجتماعي چهار دهه اخير تاريخ ايران است ادامه داد: «رادي در دهه آخر دوره هنري خود، قالب‌هاي كهن را شكست و جريان سيال زمان را در نمايشنامه‌هاي خود، به پيش و پس راند و سبكي آفريد يگانه، عميق و پر از جلوه‌هاي شوريده انساني.»
پس از سخنان كوپال، صدرالدين شجره نيز به اهميت و جايگاه زبان در آثار رادي پرداخت و به نقل از خود رادي گفت: «زبان براي من يك قلم، فضا و طرح است، زبان شخصيت است و آنچه در يك پروسه خلاقه ايفاي نقش مي‌كند.»
شجره گفت: «در نمايش‌هاي رادي حتي از دهان يك شخصيت عامي‌و كم فروغ، زبان به واقع ايفاي نقش مي‌كند، نيش، خون، جهش، كنايه و ضربه دارد و ايجاد حركت مي‌كند. زبان پر فشار و جهنده‌اي كه متلاطم و خوني است.»
شجره خاطر نشان كرد: «رادي گفته است بافت فولادين اين زبان را از توي خيابان پيدا كرده است، و من اضافه مي‌كنم اين خيابان، زبان معاصر من در روزنامه‌ها و رسانه‌ها نيست. حتي زبان مصنوع شعر و روايت هم نيست؛ بلكه به عقيده خود رادي، اين زبان جوشان و ملوني است كه تمامي جلال، قدرت و تلألوي خود را در محاورات مردمي انعكاس مي‌دهد.»
در خاتمه هادي مرزبان، كه نمايشنامه‌هاي متعدي از اكبر رادي را به روي صحنه برده است، از حساسيت‌هاي رادي بر روي آثارش صحبت كرد و گفت: «وقتي من از گيشه و جمعيت حرف مي‌زدم، اكبر رادي تأكيد داشت به من بقبولاند كه شلوغي پشت گيشه و صف‌هاي آن‌چناني ملاكي بر ارزش يك تئاتر نيست و اين بحث، تنها اختلاف من با رادي بود.»
مرزبان يادآور شد: «رادي بر اين باور بود كه اگر ما بتوانيم هر شب ده يا بيست نفر را منقلب از سالن بيرون بفرستيم و آن‌ها را به فكر واداريم، به آنچه خواسته‌ايم رسيده‌ايم.»
گفتني است، اين برنامه با اهداي لوح سپاس فرهنگستان هنر، به پاس نيم قرن فعاليت اكبر رادي در عرصه نمايشنامه‌نويسي، به همسر ايشان، حميده عنقا، اهدا شد.
|
نسخه چاپي
