سومين نشست تخصصي-پژوهشي دوسالانه «گرافيک جهان اسلام» با سه سخنراني پيرامون پاساژ در تايپوگرافي، تحول فرم و محتوا در هنر ايراني و گرافيک سياسي جهان اسلام برگزار شد.

به گزارش روابط عمومي مؤسسه فرهنگي-هنري صبا، وابسته به فرهنگستان هنر، در نخستين سخنراني اين نشست فرزاد اديبي طراح گرافيک، از پاساژ در تايپوگرافي ايراني سخن گفت. وي با توصيف پاساژ در هنرهاي تجسمي و تطبيق آن با عرصه‌هايي چون نوشتار، موسيقي، نگارگري و نقاشي ايراني، طبيعت، معماري و شهرسازي، ادبيات و زبان، وسايل زندگي و ... در زندگي ايراني از گذشته تاريخي تا امروز، اين مفهوم را در گرافيک معاصر تحليل کرد. وي با اشاراتي به پاساژ در ميراث و سنت خوشنويسي اصيل و کهن ايران، به‌ويژه در خطوط ثلث و نسخ، زاويه‌بندي‌ها، نقطه‌ها، دواير، قوس‌ها و خطوط و غلظت و رقت‌ها و طرز قرار گرفتن سطور، ترکيب و تناسبات اين خطوط را نمونه‌اي از پاساژ تعريف کرد.

در ادامه آقاي کلهرنيا با ريشه‌يابي پديده‌هاي عمده در فرهنگ و هنر ايران با نگاهي به تاريخ گفت: «انسان ايراني امروز متأسفانه يک توريست فرهنگي است و با همه ادعاها و تصورات، هنوز واقعيت‌ها را نمي‌شناسد، اين روند گسست از هويت و تاريخ از اواخر صفويه آغاز شد.» وي آنگاه با ارائه مستنداتي از اسناد، نقوش، نقاشي‌ها و نگاره‌هاي ايراني، از متون تورفاني (مانوي) تا مکتب‌هاي هنري متأخر (از جمله صورالکواکب، عجايب‌المخلوقات، عجايب‌الحيوان، عقدنامه‌ها و ...) عنوان کرد: «ايراني با شناخت هستي‌شناسانه و بنياني، راز و رمز‌هاي فکري خود را در آثار و اسنادي که بوجود آورده گنجانده و ما در هر اثري اين اعتبار آئيني، معرفتي، اسطوره‌اي، هستي‌شناختي، معنوي، نشانه‌شناختي و ديگر عناصر را مشاهده مي‌کنيم.» وي آنگاه با بررسي ساختار کادر، ترکيب‌بندي، رنگ و مؤلفه ‌هاي زيبايي ‌شنـاسانه تجليات اين مفاهيم را در هنر ايران بررسي کرد و افزود: «اگر ما واقعاً دغدغه هويت داريم بايد همين‌ جا آن را جستجو کنيم، در همين سنت‌هاي نقاشي، نگارگري، خوشنويسي و.... ارزش‌گذاري رنگ‌ها در اسطوره‌هاي ما ريشه دارد، ملايمت و مدارايي كه در نقاشي ما مي‌بينيد، ادامه جهان است نه ستيز و پرخاشگري و متفاوت بودن و به رخ کشيدن، نبودن پرسپکتيو دليل ناشيگري هنرمند ما نيست.»

آن‌ها اصول دقيق طراحي را شناخته بودند؛ اما نمي‌خواستند مادي ديده شوند و از نظر انتزاع ذهن، فراطبيعي مي‌نگريستند. وي تأکيد کرد: «امروز اکثر هنرمندان ما بر اساس «ايده‌پردازي» توليد هنري مي‌کنند؛ اما در گذشته اين «جهان‌شناسي» بود که مبناي آفرينش هنري محسوب مي‌شد.»

سومين سخنراني اين نشست را دکتر حبيب الله صادقي، دبير دوسالانه‌هاي بين‌المللي گرافيک جهان اسلام، ايراد کرد که موضوع آن گرافيک سياسي جهان اسلام بود. وي با بزرگداشت ياد و خاطره استاد مرتضي مميز که نقش اساسي در شکل‌گيري اين حرکت جهاني و ماندگار داشت گفت: «در نبود مميز هم آثار نفس و حضور او در اين دوسالانه مشهود است. اميدواريم خواست او تحقق پيدا کند. او هميشه مي‌گفت: ما دنبال يک شيوه گرافيک هستيم که کاملاً مربوط به تمدن و تفکر اسلامي ‌باشد، با ذهنيت خلاق طراحان رشد کند و هويت و شناسنامه‌اي درست مثل نگارگري با همه آن اصالت براي خود پيدا کند.» وي در ادامه با اشاراتي به گرافيک سياسي و نقد اجتماعي و اعتراض در گرافيک قرن بيستم به چرايي استمرار موضوع فلسطين در هر سه دوره دوسالانه پرداخت. صادقي سخنراني خود را با بيان اين ضرورت به پايان برد که در فضاي معاصر، بايد مسائل سياسي را هوشمندانه و با درک فراگير و توأم با بيان خلاق، پديده‌شناسي کرد تا بر اساس آن شاهد تجلي روايت‌هايي بديع در دوسالانه‌ها باشيم. گفتني است اين نشست‌ها تا پايان کار دوسالانه جهان اسلام ادامه خواهد داشت.