پنجمین نشست از سلسله نشست‌های پژوهشی تاریخ سینمای ایران در مجموعه هنرپژوهی نقش جهان برگزار شد.

به گزارش روابط‌عمومی فرهنگستان هنر، در ادامه مجموعه نشست‌های پژوهشی تاریخ سینمای ایران، «روند چرخه‌ای تولید فیلم در ایران» با بیان مطالب حسن حسینی، پژوهشگر سینمای ایران، دوشنبه 11 آذر 1398، در مجموعه هنرپژوهی نقش جهانِ فرهنگستان هنر بررسی شد.

حسن حسینی با عنوان دلایلِ پرداخت به چرایی تولید ژنریک، چرایی وجود ژانر، و چرایی صنعتی‌شدن فیلم، به پیشواز جلسه رفت و افزود: پژوهش من روشی است برای خوانش ژنریک تاریخ سینمای ایران.

این پژوهشگر سینما با بیان این مطلب که ما به مفهوم آکادمیک در مواجهه با سینمای غرب، تاریخ‌نگاری نداریم، گفت: متونی که ما در اختیار داریم و اغلب پژوهش‌ها را دربرمی‌گیرند، نوعی گاه‌شماری (کرونولوژی) و تقویم‌نگاری تاریخ سینمای ایران است.

اهمیت روایت‌های تاریخی و تئوریک‌بودن آنها، مبحثی دیگر بود که حسینی برای تکمیل سخنانش به آن پرداخت و آن را به‌مثابه ستون فقرات تئوریک برای پژوهشگر دانست که می‌توان از این ابزار در جهت درونی‌کردن نظریه در پژوهش بهره برد.

در ادامه نشست، حسینی به چهار شیوه ارائه‌شده برای نقد توسط داگلاس گمری اشاره کرد و افزود: رویکرد ژانر رویکردی است داده‌محور و در واقع راهی است برای خوانش فیلم.

حسینی با اشاره به موضوعاتی چون اهمیت نظریه هیستوریکال یا بوطیقای تاریخی که آثار دیوید بُردْوِل سرآمد آنهاست، اشاره‌هایی به زمان دقیق شکل‌گیری فیلم نوآر و تقسیم‌بندی فیلم‌های ملودرام کرد و منظور خود را از چرخه تولید این‌گونه شرح داد:

«منظور از چرخه یا سایکل که یکی از زیرمجموعه‌های ژانر به شمار می‌رود، دوره‌ها یا بازه‌هایی کوتاه‌مدت از تولید فیلم با عناصر مشترک است.»

او که مبدأ پژوهش خود را از سال 1327 قرار داده است، در پاسخ به دلیل این امر، اذعان کرد: شیوه رایج و صحیح مبنای تاریخ قراردادن یک پژوهش در تاریخ سینمای یک کشور، سالی است که فیلم بلند داستانی به‌صورت بی‌وقفه تولید شده باشد.

اهمیت تاریخی سال‌های 1357 تا 1361 که از لحاظ زیبایی‌شناسی فیلم‌هایی درخشان در آنها تولید شد، و نیز تشریح نحوه خوانش چرخه‌ای فیلم‌هایی که کیفیت تلفیقی دارند، از دیگر صحبت‌های حسینی بود.

او با اشاره به تعریف یکی از منتقدان غربی در باب ژانر ادامه داد: ژانر مفهومی ذهنی است که بر پایه ذهن منتقدان شکل می‌گیرد. در عمل اما ژانر، تلفیقی است از دو یا چند ساب‌ژانر. هر چه چرخه‌ها به دوره پایانی خودشان نزدیک می‌شوند، این تلفیق پررنگ‌تر می‌شود و این نکته‌ای مهم است که بدانیم فیلمی که چرخه‌ای را آغاز می‌کند لزوماً بهترین فیلم این چرخه نیست.

این پژوهشگر سینما، در ادامه، محورهای پژوهش را با اشاراتی به «آسیب‌های تمرکز پژوهشگران بر فهرست‌های تاریخی ساخت فیلم‌ها»، «اهمیت تفاوت محتوای فیلم با شکل فیلم در یک چرخه تولید»، «تأکید بر چالش‌های فضا در فیلم»، «ناتوانی در تعریف یک ژانر با تکیه بر یک فیلم»، بررسی کرد و بحث خود را با پرداختن به اهمیت قراردادهای سینمایی در ژانر و این مهم که فیلم‌هایی که وابسته به روایت نیستند نمی‌توانند در قالب یک ژانر بگنجند، جمع‌بندی کرد و به سخنان خود پایان داد.

این نشست، طبق روال همیشگی با پرسش و پاسخ حاضران و سخنران، به کار خود پایان داد تا در جلسه بعد در 18 آذر 1398، با محوریت «تاریخ اقتباس از منابع ادبی در سینمای ایران»، در مرکز هنرپژوهی نقش جهان، میزبان مخاطبان هنر هفتم باشد.