بهمن نامورمطلق، رئیس فرهنگستان هنر با حضور در برنامه "در انتهای الوند" به ترسیم الگو و تعریف از فرهنگ و مولفه‌های آن و همچنین عملکرد فرهنگستان هنر پرداخت.

به گزارش روابط عمومی فرهنگستان هنر، رئیس این فرهنگستان شامگاه چهارشنبه 17 شهریورماه، میهمان در انتهای الوند شبکه دو سیما بود و به تشریح و تبیین معنای فرهنگ و عملکرد فرهنگستان هنر پرداخت.
نامورمطلق در این برنامه با ذکر این نکته که فرهنگ را می‌توان هم به صورت فرهنگستانی و هم به صورت عام و قابل درک‌تر تعریف کرد، گفت: فرهنگ شامل کلیه نگرش‌ها، منش‌ها، کردارها و رفتارهایی است که از انسان‌ها سر می‌زند و در قالب سبک زندگی دیده می‌شود. فرهنگ خود امری فرهنگی است و واژه فرهنگ، واژه فرهنگی است؛ بدین معنا که با توجه به فرهنگ‌های مختلف، معانی متفاوت دارد؛ یعنی فرهنگ در نظر ما ایرانی‌ها می‌تواند معنایی با عناصر خاص خود بدهد و متفاوت با نظر یک چینی یا هندی باشد. پس چون فرهنگ خود امری فرهنگی است، در هر فرهنگی معنایی پیدا می‌کند، گرچه فرهنگ ریشه‌های انسانی جهان‌شمول دارد. به‌عنوان مثال، وقتی در ایران از فرهنگ حرف می‌زنیم چند عنصر، مانند آگاهی و زیبایی خود را بیشتر نشان می‌دهد. فرهنگ ایرانی همیشه با آگاهی و زیبایی و معنویت عجین بوده است. فرهنگی دیگر می‌تواند به سلحشوری یا داشته‌های مادی توجه داشته باشد. اما برای ما فرهنگ، با آگاهی، معنویت و زیبایی عجین شده است.
رئیس فرهنگستان هنر ادامه داد: فرهنگ به‌واسطه فرهنگی بودن خود، امری اکتسابی است. اکتسابی بودن آن بسیار مهم است، انسان‌ها می‌توانند فرهنگی باشند یا نباشند. بدین معنا به صورت نسبی صحبت می‌کنیم وگرنه همه به حدی فرهنگی هستند. همان‌گونه که می‌گوییم حیوان فرهنگی نیست و انسان فرهنگی است. در جوامع انسانی نیز فرهنگ‌ها مراتب دارند. کسی که با عناصری مثل آگاهی و زیبایی بیشتر تربیت شده باشد، اصطلاحاً فرهنگ بیشتری دارد. اگر با این دید به آن نگاه کنیم، آدم‌های بی‌فرهنگ و با فرهنگ وجود دارند. در معنای عام، همه فرهنگ دارند، بعضی کمتر و بعضی بیشتر.
وی ضمن ارایه تعریف کلی از فرهنگستان، به تبیین جایگاه و برنامه‌های اجرایی آن پرداخت و گفت: فرهنگستان‌ها اتاق فکر نظام‌ها هستند و درباره مسائل مربوط به حوزه خود اندیشیده و سیاست‌گذاری و الگوسازی می‌کنند. هدف اصلی فرهنگستان‌ها صیانت از هویت فرهنگ‌هاست. فرهنگستان هنر از هویت و میراث فرهنگی ما در حوزه هنر صیانت می‌کند. هویت نقبی به گذشته و ریشه‌های ما می‌زند. ریشه‌های ما به ما می‌گویند که بوده‌ایم و چه ویژگی‌هایی داشته‌ایم. این‌ها هویت زیبایی‌شناسی، ادبی، علمی و پزشکی ما می‌شوند. ما در ایران چهار فرهنگستان هنر، زبان و ادب فارسی، علوم پزشکی و علوم داریم که بناست اتاق فکر نظام جمهوری اسلامی ایران در حوزه‌های خود باشند. ساختارشان در ایران شبیه به هم است. البته با فرهنگستان‌های کشورهای دیگر، تفاوت‌هایی دارند.
این عضو پیوسته فرهنگستان هنر، درباره الگوهای رایج فرهنگستان‌ها در جهان توضیح داد: در جهان چند الگو برای فرهنگستان‌ها وجود دارد: الگویی که بیشتر در جهان غرب وجود دارد و الگویی که بیشتر فرهگستان‌ها در شرق بر مبنای آن استوار است. الگویی که ما از آن پیروی می‌کنیم بینابین این دو الگوست. الگوی جهان غرب به دلیل تفکر لیبرالیستی و فردگرایانه‌ای که دارد، بر افراد متمرکز است؛ مثلاً فرهنگستان فرانسه چهل عضو دارد که به آن چهل جاودانه می‌گویند و تا انتهای عمر عضو این فرهنگستان می‌مانند. این اعضا تبلور فرهنگی‌شان هستند. آثار این افراد را منتشر می‌کنند تا بین جوان‌ترها تکثیر شود؛ یعنی الگو پیدا می‌کنند و الگوها را حمایت کرده و آثارشان را تکثیر می‌کنند؛ مثلاً اگر فرد رمان‌نویس است، از رمان وی انیمیشن و فیلم درست می‌کنند و بین مردم رواج می‌دهند. فرهنگستان‌های شرق بیشتر سیاست‌گذاری و اجرا می‌کنند و دانشگاه‌ها و نظام آموزشی کودکان زیر نظر آن‌ها هستند. از نقطه صفر هنری تا نقطه عالی نظارت دارند. ما در ایران مدل و الگوی دیگری داریم که بینابینی است؛ هم از رویکرد غربی، یعنی الگوسازی و هم از رویکرد شرقی، یعنی سیاست‌گذارانه، برای فرهنگستان‌ها استفاده شده است.
این استاد دانشگاه، درباره ساختار فرهنگستان هنر توضیح داد: فرهنگستان هنر سی عضو پیوسته دارد که این اعضا مادام العمر عضو این فرهنگستان‌اند. کانون تصمیم‌گیری در فرهنگستان مجمعی است که با این اعضا تشکیل می‌شود. این مجموعه هشت گروه تخصصی از هنرهای مختلف دارد که متخصصین در آن مطالعه کرده و تشکل‌های هنری را سامان‌دهی و سیاست‌گذاری می‌کنند و اگر نقصی در حوزه پژوهش و آموزش ببینند، تحقیق و پژوهش می‌کنند و به دستگاه‌های اجرایی مشاوره می‌دهند. درواقع، فرهنگستان سیاست‌پردازی و شورای عالی انقلاب فرهنگی سیاست‌گذاری می‌کند. فرهنگستان‌ها در ایران زیر مجموعه شورای عالی انقلاب فرهنگی هستند و رؤسای آن حکم خود را از رئیس جمهور دریافت می‌کنند. جایگاه این نهاد از لحاظ موقعیتی در ساختار کشور بسیار خوب است، البته کمی دچار چالش‌های بین‌نهادی هستیم؛ بدین معنا که این نهاد دارای جایگاه خوبی است، اما این که بتواند با نهادهای بدنه، مثل وزارت‌خانه‌های «آموزش و پرورش»، «علوم، تحقیقات و فناوری» و «فرهنگ و ارشاد اسلامی» متصل شود، هنوز به‌خوبی انجام نشده است که امیدواریم با تحولاتی که صورت گرفته، بتوانیم شاهد همگرایی و هم‌افزایی و همکاری بیشتر باشیم.
رئیس فرهنگستان هنر درباره برنامه‌ها و فعالیت‌های این نهاد گفت: وضعیت و جایگاه هنر در شرایط فعلی کشورمان بسیار عوض شده، و این موضوعی است که اغلب مدیران آن را دریافت نکرده‌اند. هنر دیگر تزئین‌کننده سیاست و اقتصاد و... نیست و خود تبدیل به متن و مرکز شده است و باید دگرگونی در نگاه به آن داشته باشیم. در قرن نوزدهم رشته‌ها از هم جداشده و تخصصی شدند. این امر با مدرنیته شروع شده و ابتدا هنرهای زیبا به وجود آمد و بعد هنر از فناوری و خرد و فلسفه و علم و... جدا شد. در حال حاضر بشر به این نتیجه رسیده که این نگاه درست نیست و دید تک‌رشته‌ای باعث خسران زیادی شده است. پس از تجربه بد گسست رشته‌ها از هم، جامعه بشری تلاش کرد رشته‌ها را به یک پیوست تبدیل کند و دوباره علوم جمع شده و صورت‌بندی جدیدی ارائه شد. در این صورت‌بندی هنر جایگاه بسیار مهمی پیدا کرده است. در حال حاضر در دوره نرم‌افزاری تاریخ بشر هستیم و به‌عنوان مثال، هنر با بهداشت مرتبط شده و هنردرمانی داریم و یا هنر با صنعت مرتبط شده و یکی از مهمترین صنایع درحال حاضر در دنیا صنایع خلاق‌اند که شامل سینما، ادبیات، موسیقی و... است.
نامورمطلق ادامه داد: مقام معظم رهبری در این باره فرموده‌اند هنر حاشیه اقتصاد و سیاست نیست؛ یعنی اگر نهاد سیاست می‌خواهد با نهاد هنر گفتگو کند، این گفتگو در یک خیابان دو طرفه صورت می‌گیرد و دیگر زمان آن که نهاد سیاست صحبت می‌کرد و نهاد هنر گوش می‌کرد، گذشته و باید گفتگویشان تعاملی باشد. ما در دنیا مزیت هنری داریم. هر زمان عرصه رقابت به هنر کشیده شده، ما میدان‌دار خیلی خوبی بودیم. با هنر هویت خود را هم حفظ و هم ترویج می‌کنیم. با این امر، هم اشتغال‌زایی، هم ارزآوری و هم هویت‌داری می‌کنیم؛ اما در آخر باز هم، هنرمندان ما مهجور و محروم‌اند.
وی درباره تعامل‌های فرهنگی با کشورهای دیگر گفت: فرهنگستان هنر سعی کرده است هم از هم‌‌افزایی درون‌کشوری استفاده کند و با بسیاری از نهادهای پژوهشی و اجرایی مرتبط شود، و هم در عین حال تلاش کرده از تجربیات بیرونی هم بهره‌مند شود؛ در همین راستا، با برخی از کشورها، به‌ویژه کشورهای همسایه، مانند ارمنستان و آذربایجان و عراق و همچنین چین و لهستان و... در قالب تفاهم‌نامه‌هایی، همکاری‌های خوبی صورت گرفته است.
نامورمطلق در انتها گفت: بخشی از هویت فرهنگی ما در ایران فرهنگی است؛ مثلاً قسمت بزرگی از آن در افغانستان است و یکی از بزرگترین مکاتب هنری فرهنگ ایرانی اسلامی، مکتب هرات است که بزرگانی چون کمال الدین بهزاد، میرعلی هروی و حافظ ابرو و ... برآمده از این مکتب‌اند و قلب فرهنگی و هنری جهان در عصر خود بوده‌اند. باعث تأسف است که در وضعیت فعلی افغانستان، آثار هنری ارزشمند آن در معرض خطراند؛ امیدوارم تمهیدی اندیشیده شود که از آنها صیانت شود؛ چون این آثار فقط مربوط به یک کشور و یک منطقه نیست، آنها میراث جهانی فرهنگ ایرانی اسلامی‌اند.
وی درانتها از آثار منتشر شده در فرهنگستان هنر گفت و توضیح داد: در فرهنگستان هنر 500 جلد کتاب منتشر شده است. پیش‌تر برای آن که از هنر خود مطلع باشیم از انگلیسی و فرانسه و... ترجمه می‌کردیم که در حال حاضر با کاری که اساتید متبحر دانشگاه و اعضا پیوسته انجام داده‌اند به ترجمه معکوس رسیده‌ایم که آنها برای دانستن درباره مکاتبی چون اصفهان و شیراز به ترجمه از فارسی می‌پردازند.