به دنبال سلسله كارگاه‌هاي گروه نقد هنري، معاونت پژوهشي فرهنگستان هنر، 8 و 9 بهمن ماه اقدام به برگزاري كارگاه نقد نمايش سنتي اسب در ايران كرد.
به دنبال سلسله كارگاه‌هاي گروه نقد هنري، معاونت پژوهشي فرهنگستان هنر، 8 و 9 بهمن ماه اقدام به برگزاري كارگاه نقد نمايش سنتي اسب در ايران كرد.
به گزارش روابط عمومي فرهنگستان هنر ، هدف از برگزاري اين همايش نقد و بررسي بازي موزيكال اسب چوبي در حيث رهيافت و انكشاف بخشي از تاريخ هنر، تاريخ فرهنگ و تاريخ نمايشي موسيقيايي كشورمان بوده است.
طي اين دو روز مباحث گسترده‌اي مانند نقش اسب و توتم اسب نزد ملل كهن جهان، نقش اسب در باورهاي اقوام و طوايف ايراني، نقش اسب و جايگاه هستي شناسانة آن در ميان تمدن‌هاي هم عرض و هم ساية ايران و نيز نمايش‌ها، آيين‌ها و باورهايي كه پيرامون اسب در فلات ايران وجود دارد مورد بحث و بررسي قرار گرفت.
در اولين روز از برگزاري اين كارگاه ،ابتدا «جهانگير نصيري اشرفي» علاوه بر مباحث ايران شناسي و باورمدارانه در رابطه با اين حيوان ، نقش و چگونگي پيدايش نام‌ها و اسامي گسترده‌اي را كه در ايران قديم تا دوران معاصر از عنوان و نام اين حيوان براي انسان و يا مناطق مورد استفاده قرار گرفته است مورد بررسي قرار داد.
اشرفي ضمن اشاره به ديدگاه‌هايي كه نسبت به اين بازي و ارزشمندي اسب در مناطق مختلف وجود دارد ،حلقة مفقودة اين تحقيقات در مبهم بودن دليل ارزشمندي اسب دانست و اينكه اين حلقة مفقوده كجاست و از چه زماني و چرا اسب به صورت حيوان ذي‌شعور و قدسي مطرح مي‌شود.
وي گفت: «امروزه تقريباً ساختار و شالكة اين بازي با نمادهايي تقريباً مشابه در نواحي مختلف ايران برگزار مي‌شود ،اما آنچه در مورد موسيقي اين بازي مهم و ثابت است حضور دو نوازنده و استفاده از دهل، سرنا و نقاره است.»
اين محقق در بخش ديگري از سخنان خود گفت: «مطالعة متون اوليه اسلامي ما را با آيين‌هاي بي‌شماري مواجه مي‌سازد كه در آن اسب يا بدل آن جايگاه ويژه‌اي داشته و مهم‌تر اينكه اين اهميت بيشتر در مناطقي بوده كه فرهنگ هند و ايراني رواج داشته است.»
اشرفي ضمن اشاره به اينكه اسب بزرگترين عروسك در تمام آسيا است و در هيچ فرهنگي عروسكي بزرگ‌تر از آن ديده نمي‌شود گفت: «اين بازي هنوز در مناطقي از بختياري، مازندران، اصفهان، گيلان، سمنان، هرمزگان، سبزه‌وار، تركمنستان و سيستان ديده مي‌شود ،اما بين همة آنها اسب چوبي سيستان از نظر حفظ باورمندي‌هاي يكسان بسيار مهم است.»
در دومين روز اين كارگاه هوشنگ جاويد پژوهشگر موسيقي دربارة موسيقي در بازي نمايش اسب چوبي، شيوه‌هاي اجرايي و سازهاي مورد استفاده در آن صحبت كرد.
جاويد گفت: «نكته جالب در مورد بازي اسب چوبي اين است كه در جاهايي كه اين بازي شكل اصلي خودش را حفظ كرده؛ ترانه ندارد و فاقد آواز است. در گذشته اين بازي دو اسبه انجام مي‌شد و يكي اسب بود و ديگري خر. چون در اساطير ايران كهن خر ياور تيشتر و نماد ابر طوفان‌زا است. اين خر از معنويات تغذيه مي‌كرده و سه دهان و سه آبگاه داشته، همچنين دوست دار دوستي و فرزانگي است.»وي دايره و تنبك را از ديگر سازهاي مورد استفاده در اسب چوبي دانست.
در بخش ديگري از همايش اشرفي گفت: «هر آييني داراي جنبه‌هاي غير تعليمي است و معمولاً توسط گروه‌هاي عمومي مردم انجام مي‌شود ،چون اصولاً بن مايه‌هاي باورمندانه دارد. اما اسب چوبي از جمله موارد نادري است كه تعليمي است.»
جاويد حضور آواز در بعضي مناطق را محصول قرن جديد و به دليل حفظ و نگهداري اين آيين دانست.
در ادامة اين بحث‌ها جاويد به لزوم اجراي اين بازي در كنار مراسم باران خواهي اشاره كرد. سپس كيوان پهلوان ،از ديگر حاضرين كارگاه، به حلقة مفقوده‌اي كه اشرفي روز گذشته پيرامون آن صحبت كرده بود اشاره كرد و گفت:« به دليل مكتوب نبودن سنت‌ها تا پيش از اسلام بسياري از جايگزيني‌ها و الهام‌ها سند ندارد و براساس قوة استنباط و مشاهدات تاريخي است.»
پهلوان در ادامه درباره اهميت و تقدس اسب گفت:« با توجه به اينكه در تمام آيين‌هاي پيش از اسلام ،گاو نقش شاخصي دارد و از اركان هستي‌شناسي جامعه هند و ايران است ،به تدريج در ايران اسب ارجحيت بيشتري پيدا كرد ولي علت اين جا به جايي چندان معلوم نيست. اما عده‌اي مطرح شدن انقلاب كشاورزي در دورة زرتشت را علت اين مهم مي‌دانند چرا كه پيش از آن گاو از اركان قرباني بود ولي زرتشت كشتن هر حيواني را منع كرد و خواست كه جنبه‌هاي سودمندي و كاربردي آنها در نظر گرفته شود.»
وي افزود: «از طرف ديگر آريايي‌ها و جنگاوران آريايي سوار بر اسب لشگرگشايي مي‌كردند و با اسب شمشير مي‌زدند و مناطق مختلف را تصرف مي‌كردند. از آن به بعد آيين‌هاي اسب، اسامي اسب و ... رايج شد و به دليل نياز به قلمرو گشايي اسب مقدس شد.»
گفتني است اين جلسه با پرسش و پاسخ حضار پايان يافت.
نسخه چاپي
