موسيقي به عنوان يك علم و جزئي از فلسفه با نهضت ترجمه وارد تمدن اسلامي‌شد و اين تمدن اگرچه با نگاه نقادانه، اما به دور از تقليد، آن را پذيرفت.

به گزارش روابط عمومي همايش بين المللي عبدالقادر مراغي، دكتر حسن بلخاري، پژوهشگر، مدرس و عضو پيوسته فرهنگستان هنر، نخستين سخنران نشست‌هاي علمي-‌پژوهشي همايش بين‌المللي عبدالقادر مراغي بود. وي با بيان اين مطلب و طي ارائه مقاله اي ردپاي موسيقي را از كندي تا مراغي بررسي و به تحليل فلسفي قبض و بسط ميان فلسفه و موسيقي در اين قرون پرداخت.

بلخاري تقسيم بندي يونانيان را از حكمت در وجه عملي شامل تدبير منزل و سياست مدن دانست و وجه نظري آن را به فلسفه عليا (الهيات)، فلسفه وسطي (رياضيات) و فلسفه سفلي (طبيعيات) تقسيم كرد و ادامه داد: «موسيقي همراه با نجوم، حساب و هندسه از اجزاي فلسفه وسطي محسوب مي‌شد، كه اين تقسيم بندي مورد قبول حكماي اسلامي‌نيز واقع شد.»

بلخاري در تأييد اين موضوع اظهار داشت: «كندي به عنوان اولين فيلسوف مسلمان 9 رساله پيرامون موسيقي به رشته تحرير درآورده است. فارابي در كتاب «موسيقي كبير» و ابن سينا در «جوامع موسيقي» بحثي مبسوطي در اين زمينه ارائه كرده‌اند. اما پس از ابن سينا مهم‌ترين رساله‌هاي موسيقي توسط فلاسفه نگاشته نشد، به جز قطب الدين شيرازي كه يك استثنا بود.»

وي تصريح كرد: «دليل اين مهم دو چيز بود، نخست آنكه موسيقي يك فن بود و فيلسوفي كه اين فن را عملاً نمي‌دانست، به تعبير عبدالقادر مراغي، به شرح اين علم كه مي‌رسيد فغان سر مي‌داد: كه اينك علم، كومرد؟ دوم آنكه انديشه اسلامي‌در ميان متفكران مسلمان شعباتي گوناگون يافت و جريان‌هاي كلامي، فقهي، اصولي، تفسير و نيز جريان‌هاي حكمتي، هر كدام در ساحت موسيقي تغييراتي به وجود آوردند.»

منصوره ثابت زاده، نيز در مقاله خود با عنوان «ويژگي‌هاي سبكي و ترجمه اشعار عربي و تركي آثار عبدالقادر مراغي» با اشاره به اينكه ادبيات موسيقايي ايران به سه زبان پارسي، عربي و تركي يكي از مهم ترين گنجينه‌هاي روزگار گذشته ما است كه هنوز به طور كامل شناخته نشده است، توضيح داد: «نگارش آثار موسيقي به فارسي از قرن چهارم هجري آغاز شد و نخستين اثر موسيقي به فارسي «دانشنامه علايي» از ابن سينا است كه حاوي اصطلاحات موسيقي و نمونه‌اي عالي از نثر ساده قرن چهارم به شمار مي‌رود. اما با رواج زبان عربي، تمامي‌آثار برجسته علمي ‌به اين زبان در قلمرو و ممالك اسلامي ‌انتشار يافت.»

ثابت زاده، اقدام متبحرانه عبدالقادر مراغي در نگارش آثار خود به زبان فارسي را ارج نهاد و ادامه داد: «‌براي عبدالقادر مراغي زبان يك تجربه است، نه ابزاري براي كاركرد و بيان انديشه. از طرف ديگر مراغي به قدرت زبان فارسي براي بيان تصاوير و مفاهيم به عنوان يك زبان فراگير ملي و چند ساحتي ايمان داشته است.»

وي نتيجه اين اقدام عبدالقادر مراغي را رونق چشمگير نگارش متون موسيقي به زبان فارسي عنوان كرد و گفت: «پس از وي ديگر كمتر كسي اثري در حوزه موسيقي به زبان عربي نوشت.»

وي در بخش ديگري از سخنان خود، رعايت نثر ساده در لفظ و معنا، روايت نقادانه آراء قدماي موسيقي چون فارابي، ابن سينا و ارموي را از مهم ترين شاخصه آثار عبدالقادر مراغي دانست.»

فرهاد فخرالديني، آهنگ‌ساز و رهبر اركستر ملي ايران نيز درباره شيوه ثبت و نگارش الحان يا آهنگ‌هاي موسيقي به روايت عبدالقادر مراغي گفت: «مراغي از تركيب دو عامل اساسي موسيقي، يعني صدا و وزن، نمونه‌هاي مختصري از آهنگ‌هاي زمان خود را ارائه كرده است كه در اين نمونه‌ها، او ابتدا مقام و دور ايقاعي (ريتم يا وزن) آهنگ مورد نظر را مشخص كرده و شماره نقرات هر صدا (ميزان كشش هر صدا) را در زير آن نوشته و بدين ترتيب امتداد و كشش صداها را نيز تعيين كرده است.»

آهنگ ساز سريال امام علي (ع) گفت: «ثبت و نگارش الحان نت‌نويسي آهنگ‌هاي موسيقي براي موسيقيدانان بسيار اهميت داشته است، زيرا فقط به اين وسيله آهنگ‌هاي موسيقي به نسل‌هاي بعدي منتقل مي‌شده است. در اين ميان عبدالقادر مراغي تنها كسي است كه تا حدودي در اين امر موفق بوده است چرا كه اين شيوه براي موسيقيدانان ديگر چندان قابل درك نبوده است.»

نخستين روز از همايش بين المللي عبدالقادر مراغي با ارائه سير زندگي و آثار عبدالقادر مراغي توسط طغرل طهماسبي ادامه يافت.

وي در بخشي از سخنان خود به نقل از فارمر گفت: «عبدالقادر مراغي در موسيقي تالي صفي الدين ارموي بوده است. و نوازنده عود و استاد تصنيف نيز بوده است.» او معتقد است: «بعضي از آهنگ‌هاي عبدالقادر مراغي هنوز به نام كيار يا قبار در بين ترك‌ها متداول است. همچنين مراغي اقلام سته محقق، ريحان، ثلث، نسخ، رقاع و توضيح را به مرتبه اي اعلي دانسته و نوشته است.»

علي اصغر بياني، نوازنده و از اعضاي گروه موسيقي فرهنگستان هنر، آخرين سخنران اين روز بود كه درباره عبدالقادر مراغي و انتخاب موسيقي وي صحبت كرد.

بياني ضمن قرائت بخشي از ديباچه «جامع الالحان» گفت: «عبدالقادر مراغي موسيقي را جزئي از اجزاي حكمت مي‌داند و از آنجا كه حكمت علم به اعيان اشيا و عمل به مقتضاي آن است، از همين رو حكما در تقسيم‌بندي علوم، موسيقي را جزء علوم اعلا و علوم وسطي قرار داده‌اند و اهميت آن را در درك و علم به هستي، هم پايه حكمت دانسته اند و مراغي نيز انتخاب موسيقي را به اين دليل منوط مي‌داند.»

از ديگر برنامه‌هاي حاشيه اين همايش، ‌اجراي موسيقي سنتي توسط گروه هفت گاه به سرپرستي داريوش طلايي بود.

اين همايش روزهاي 7 و 8 خرداد در تهران ادامه خواهد داشت.