آرم فرهنگستان هنر
پژوهشنامه فرهنگستان هنر (فروردین و اردیبهشت 86، شماره 2)
پژوهشنامه فرهنگستان هنر (فروردین و اردیبهشت 86، شماره 2) تاریخ ثبت : 1391/02/23
طبقه بندي : پژوهش نامه فرهنگستان هنر ,
نام نشریه : پژوهشنامه فرهنگستان هنر (فروردین و اردیبهشت 86، شماره 2)
طرح جلد :
شماره : شماره 2
تاریخ نشر : فروردین و اردیبهشت 1386
صاحب امتیاز : فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران
مدیر مسئول : دکتر بهمن نامور مطلق
سردبیر : منیژه کنگرانی
شورای تحریریه : دکتر حسن بلخاری، دکتر شهرام پازوکی، دکتر پروین پرتوی، دکتر زهرا رهنورد، دکتر فرزان سجودی، دکتر بهمن نامورمطلق
مترجم و ویراستار خلاصه انگلیسی : <#f:85/>
طراح جلد : جواد پویان
ویراستار : افسرالملوک ملکی
مدیر هنری : سهراب کلهرنیا
لیتو گرافی : فرایند گویا
چاپخانه : شادرنگ
نشانی دفتر مجله : تهران،‌ خیابان فلسطین جنوبی، خیابان لقمان الدوله ادهم، بن بست بوذر جمهر، پلاک 23 ، فرهنگستان هنر (ساختمان مرکزی) تلفن : 4-669551650 نمابر : 66951655-66951663
نشانی سایت اینترنتی : <#f:92/>
نشانی پست الکترونیکی : kangarani@honar.ac.ir
اطلاعات بیشتر :


سرآغاز

اقبال و توجه پژوهشگران و محققان و هنر پژوهان به شماره نخست پژوهشنامه هنر و متعاقب آن کنجکاوی ها و پرسش های متعدد مطرح شده در خصوص ادامه کار و چیستی موضوعات شماره های بعدی ما را بر ان داشت تا توضیحات مختصری در باره اینده پژوهشنامه ارائه نماییم. پژوهشنامه از این پس در دو بخش اصول و مبانی نقد و پژوهش هنری و نقدنامه تقسیم می شود.

در بخش نخست به مسائل کلی نقد وپژوهش هنری( چه در عرصه نظری و چه در شاخه های آن) پرداخته خواهد شد. این بخش می کوشد تا مبانی و اصول نقد و پژوهش هنری را معرفی کند. همچنین برای جلوگیری از اشتباهات رایج _حتی در برخی از مراکز و نهادهای متولی پژوهش_ در نظر دارد تا شباهت ها و به ویژه تفاوت هایی را که میان پژوهش هنری و ادبی با پژوهش های دیگر حوزه ها به ویژه علوم پایه و دقیقه وجود دارد ،به عنوان یکی از موضوعات اصلی خود قرار دهد.

در بخش دوم یعنی نقدنامه به رویکردهای گوناگون نقد پرداخته می شود. به نظر می رسد بخش عمدهای از مشکلات موجود در نقدها، نبود شناخت کافی نسبت به رویکردهای گوناگون نقد و در نتیجه اختلاط میان آنهاست. به همین دلیل نقدنامة هر شماره به یکی از رویکردهای نقد همچون نقد نشانه شناسی، نقد جامعه شناسی، نقد تخیلی، نقد روانشناسی، نقد تکوینی، نقد فرهنگی، نقد پسااستعماری و... اختصاص خواهد یافت. البته، در این میان نقد بومی نیز فراموش نشده است و یکی از موضوعات مهم برای این پژوهشنامه تلقی می شود.

ویژه نامه این شماره به رویکرد نقد جامعه شناسی میپردازد، رویکردی که در ایران کمتر مورد توجه بوده است. البته نوشته ها و فعالیت هایی در خصوص جامعه شناسی هنر به صورت پراکنده انجام شده است و فرهنگستان هنر نیز دو هم اندیشی درا ین باره برگزار کرده است، اما نقد جامعه شناسی موضوع کمتر تحقیقاتی بوده است. بنابراین نقدنامه جامعه شناسی ، نخستین قدم برای تبیین نقد جامعه شناسی هنر خواهد بود.


متن و زیر متن : گفت وگوی نمایشی به مثابة کنش» -با نگاهی به نظریة عمل گفتاری و بنیانهای اولیة نمایشنامه نویسی در ایران  

منصور براهیمی

اهل تئاتر گفت و گوهای یک نمایشنامه را سخنانی تلقی نمی کنند که بازیگران باید بر زبان بیاورند، بلکه آنها را "کنشها"یی می دانند که باید به اجرا درآیند. کنش نمایشی تغییری ناگزیر در موقعیت شخصیت ها را رقم می زند و در واقع همان "زیرمتن" است و نباید با "انگیزه"خلط شود.

این تلقی می تواند ارتباط تنگاتنگی با "نظریه عمل گفتاری" به گونه ای که در دیدگاه های جی. ال. آستین و جان سرل شکوفا شد، برقرار کند. بازتاب دیدگاه ای آستین و سرل در اصول نظری و عملی نمایش و ادبیات داستانی گستره وسیعی داشته است: اهل نظر و عمل تفکیک نابه جای میان "قصه پردازی" و "واقعیت" را رده کرده اند.

نویسنده در نیمه پایانی این مقاله کوشیده است تا مصادیق این بحثها را در ادبیات قدیم و جدید فارسی و به ویژه در سرآغاز نمایشنامه نویسی مدرن ایران دنبال کند و طی یک بررسی تطبیقی به این نتیجه رسیده است که صحنة ادبیات نمایشی مدرن ایران به عرصة کنش تک صدایی نویسنده بدل شده و شخصیت ها نتوانسته اند به کنشگری غایی خود در عرصة متن دست یابند. با استعانت از اصطلاح شناسی بن وینست، می توان گفت که کنشگری متن و نویسنده در ادبیات نمایشی امروز ایران بیشتر در سطح "عمل گفتن" به اجرا در میآید تا در سطح "گفته" ؛ تعاملی اگر هست میان نویسنده و مخاطب است، و از تعامل سه جانبه نویسنده- متن- مخاطب کمتر نشانی هست. نویسنده در پایان تعریضی دارد به بررسی ساختارگرایانه اما خام ویلیام بی من از ساختارِ تعاملیِ زبانِ ایرانیان .

کلید واژه ها
کنش نمایشی، زیر متن، تغییر موقعیت، عمل گفتاری، گفته، عمل گفتن، ادبیات داستانیِ فارسی (قدیم و جدید)، نمایشنامه نویسی مدرنِ فارسی، کنشگریِ نویسنده، کنشگریِ شخصیت.

مقدماتی درباب نقد آثار معماری و شیوه های آن در دورة جدید

دکتر حمیدرضا خویی

هدف از مطالعة شیوه های نقد, فهم نقد و آموختن نقادی درست است. اما در متون معماری نحوة دسته بندی شیوه های نقد، محل اختلاف است. پس باید پرسید: ملاک درست دسته بندی چیست؟ با موشکافی درمی یابیم که انواع نقد با چند سلیقة اصلی دسته بندی شده: گروهی برپایة «لحن» و گروهی بر اساس «موضوع» و برخی بر مبنای «هدف» نقد- که هیچیک را نمی توان ملاک اصلی دانست. آنچه مایة تمایز ماهوی انواع نقد است، نه «لحن» و نه «هدف» و نه «موضوع» نقد ، بلکه «موضِع» منتقد یا «نقطة عزیمت» نقد است. «نقطة عزیمت» موضوع یا معرفتی است که نقد برآن بنا شده است. «نقطة عزیمت» یا «موضِع» در هر حوزهای که قرار یابد، نقد نام آن حوزه را می گیرد.

چنانکه آمد, اطوار نقد برخاسته از مواضع است. معهذا در انواع نقد یا در انواع مواضع در دورة جدید حقیقت واحدی دیده می شود که ناشی از ماهیت غیرهنری آن است. با اینحساب نقد در دوران جدید, یک نقد است- هرچندکه جلوه های متنوعی دارد. در نقد جدید تتبعِ صرف، اصل کار است، بطوریکه کار نقد منحصر به بررسی «وقایع» مربوط به اثر می شود. در این نقد هرچیزی بارعام می یابد به شرط آنکه بتوان با آن اثر را با چیز دیگری بهجز خود اثر مربوط کرد، درحالیکه حقیقت اثر کماکان در پرده می ماند.

کلید واژه ها
نقد، نقد معماری، نقد اثر معماری، شیوة نقد، روش نقد، آداب نقد، انواع نقد، نقطة عزیمت، تحویلگرایی، نقد هنری.

 جامعه شناسی اثر هنری 

دکتر اعظم راودراد

هدف از جامعه شناسی اثر هنری، ابتدا تحلیل اثر برای یافتن معانی آشکار و پنهان آن و در مرحله بعد ربط دادن این معانی به ساخت جامعه معاصر اثر می باشد. در این رویکرد شناخت معانی اثر هنری می تواند به شناخت محتوا های اجتماعی موجود (در سطوح مختلف کلان، میانی و خرد) در جامعه کمک نماید. نقد و تحلیل آثار هنری در این رویکرد اساسی است. به طور کلی به دو صورت عمده می توان به نقد و ارزیابی آثار هنری پرداخت. شکل اول، نقد از دیدگاه درون نگر و شکل دوم، نقد از دیدگاه برون نگر است.

از آنجا که در نقد درون نگر توجه منتقد هنر بیش تر به اصول فنی و زیباشناسانه اثر و نه عوامل پیرامونی و محیطی است، تاکید این مقاله بر روش نقد برون نگر می باشد. نقد برون نگر در حقیقت به رابطه میان جامعه و هنر توجه دارد و به عبارتی نقدی جامعه شناسانه است. نقد برون نگر از این نظر به جامعه شناسی هنر کمک می کند که نشان می دهد می توان اثر هنری را به عنوان مجموعه ای از اطلاعات در نظر گرفت که با رمزگشایی و درک زبان آن می توان به آنها دست یافت و از این طریق به ویژگی های جامعه معاصر اثر پی برد.

البته در این رابطه ، تنها محتوا نیست که مورد توجه قرار می گیرد، بلکه موضوع سبک نیز یکی از موضوعات مهم است که می تواند تبیین کننده بسیاری از تاثیرات اجتماعی بر هنر باشد. اگر چه شاید یافتن رابطه میان سبک آثار هنری با شرایط اجتماعی، دشوارتر از یافتن رابطه میان محتوای آثار و شرایط اجتماعی به نظر برسد، اما وجود رابطه منتفی نیست. در مقاله حاضر با استفاده از نتایج برخی تحقیقات بر وجود رابطه بازتابی میان جامعه و هنر صحه گذاشته شده و سعی شده است که دلایل عملی وجود این رابطه تشریح شود.

کلید واژه ها
اثر هنری، محتوا، سبک، جامعه شناسی.


 جامعه شناسی بی هنرها - تحلیلی بر جامعه شناسی دریافت هنری 

دکتر سارا شریعتی

 جامعه شناسان مدتهاست که "مصرف کنندگان فرهنگ" را موضوع مطالعه خود قرار دادهاند. مصرف کنندگان فرهنگ و در اینجا هنر چه کسانی هستند؟ پاسخ به این سوال، ظاهراً چندان دشوار نیست. مصرف کنندگان هنری، اغلب مخاطبان معمول هنرها هستند، اصحاب هنر، هنرمندان، اساتید و دانشجویان و منتقدین هنر،... آنها که بنا به خانواده یا محیط، یا اقتضای رشته و کارشان با هنر سر و کار دارند. میدان کار جامعه شناسان هنر در نتیجه مشخص است: هنرمندان، آثار هنری، واسطه های هنری یا مخاطبان هنر.

موضوع این مطلب اما، نه جامعه شناسی اصحاب هنر، که جامعه شناسی بی هنرهاست. نه مخاطبان هنر بلکه نامخاطبان هنر، آنها که با دنیای هنرهای زیبا (نقاشی، موسیقی، مجسمه سازی، تئاتر پیشگام...) سر و کار ندارند. برخی از جامعه شناسان، این غیر مخاطبان را "فراموش شدگان" فرهنگ، کنارگذاشته شدگان از ساختارهای فرهنگی، و به تعبیر بوردیو، "حذف شدگان فرهنگی" مینامند. عده ای دیگر اما، با نقد این دیدگاه، که فرهنگ نخبگان را مرجع قضاوت قرار می دهد، از فرهنگ خاص متن مردم دفاع می کنند و استدلال می کنند که غیر- مخاطب های هنر، در واقع غیر مخاطب های فرهنگ نخبگان( فرهنگ مشروع) و هنرهای زیبا هستند و مخاطب های هنرهای مردمی. فرارفتن از این دو رویکرد که از آن تحت عنوان مردم گرایی1 (تقدس بخشیدن به طبقات مردمی و فراموش کردن سلطه) و مشروعیت گرایی2 (سنجش فرهنگ مردم با مرجع قرار دادن فرهنگ مشروع مسلط) نام برده شده است، یکی از محورهای تامل جامعه شناسی هنر است.

اگر در غرب، به دلیل جایگاه قابل توجه هنر در آموزش، رسانه ها و همچنین فضای شهری، می توان از عمومی شدن نسبی این میدان سخن گفت، با تأمل در حوزه جامعه شناسی هنر در ایران، به نتایج دیگری می رسیم.

این مطلب از سه فرضیه منتج از هم تشکیل شده است: 1. هنر در ایران، عرصة وارثان فرهنگی است. 2. در ایران، ضعیف ترین حلقه در تثلیث تولید، توزیع، مصرف، حلقه توزیع است که به شکاف میان تولید کنندگان (هنرمندان) و مصرف کنندگان(مردم)، منجر شده است. 3. در ایران ما مشخصا نه با مخاطبان3 که با نامخاطبان هنر4مواجهیم. سنجش این فرضیات، موضوع این مطلب است.

کلید واژه ها
دمکراسی فرهنگ، دمکراسی فرهنگی، مردم گرایی، مشروعیت گرایی، مخاطب، غیر مخاطب.


 گفتمان های موسیقی در ایران 

دکتر مسعود کوثری

این مقاله می کوشد تا با بررسی وضعیت موسیقی و اندیشه ها و مواضع موسیقی دانان کشور تصویری از گفتمان های رایج موسیقی در ایران را به دست دهد. اهمیت بررسی گفتمان های موسیقی در آن است که به نظر می رسد، هر گونه سیاست گذاری فرهنگی و هر راهی برای رشد وارتقای موسیقی در ایران با احترام به این گفتمان های مختلف و زیست چندگفتمانی آنها امکان پذیر است.

کلید واژه ها
موسیقی، گفتمان، سیاست فرهنگی، هویت.


 وضعیت ساختاری شعر در جامعه ایران  

دکتر شهرام پرستش

موضوع نوشتار حاضر "وضعیت ساختاری شعر در جامعه ایران" است.این موضوع مسبوق به یک پرسش انسان شناسانه – جامعه شناسانه از نحوه تکوین شعر با توجه به سازوکارهای اجتماعی است. برای پاسخگویی به این پرسش در فراز نخست به الگوی مطالعاتی لوسین گلدمن در "خدای پنهان" اشاره می شود.در این فراز روابط همتایانه خدا، انسان و جهان به منزله عناصر سه گانه ساختار اجتماعی نشان داده می شود. پس از این مقدمات تئوریک نوشتار به نحوه تکوین ساختار شعر با ارجاع به ساختار جامعه می پردازد و در آنجا با توجه به این عناصر سه گانه ساختار مکانیک شعر سنتی به ساختار مکانیک جامعه ماقبل مدرن احاله می گردد.بدین ترتیب نمایش جلوه های عینی و ذهنی روابط هومولوژیک خدای متعالی و انسان نوعی در جهان قدسی در دستور کار قرار می گیرد، چنانچه در نتیجه گیری همپوشانی ساخت جامعه به مثابه وجه عینی با ساخت شعر به مثابه وجه ذهنی پایان بخش این نوشتار خواهد بود.

کلیدواژه ها
ساختار، ساختارگرایی تکوینی، هومولوژی، سنت، مدرنیته، روابط ساختاری، انسجام مکانیک، شعر عرفانی.

تعداد نمایش : 1833 <<بازگشت
 

مؤسسات تابعه

پژوهشکده هنر
مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری
مؤسسه فرهنگی هنری صبا


پیوندها

فرهنگستان‌های ایران
دانشگاه‌ها و دانشکده‌ها
مؤسسات پژوهشی
یاد استاد
پورتال قدیم

تماس با ما

ساختمان مرکزی : تهران- خیابان ولیعصر، پایین‌تر از چهارراه طالقانی، شماره 1552
كدپستي : 1416953613
تلفن : 5 - 66954200 دورنگار : 66951167
رایانامه : honar@honar.ac.ir

کلیه حقوق متعلق به این پورتال برای فرهنگستان هنر محفوظ است.