تعزيه در عراق و چند كشور اسلامي مطالعهاي درخصوص ارزشهاي ادبي، اجتماعي و سياسي ت
تعزيه در عراق و چند كشور اسلامي مطالعهاي درخصوص ارزشهاي ادبي، اجتماعي و سياسي ت
تاریخ ثبت : 1391/02/23
طبقه بندي :
کتاب ,
موضوع :
تعزيه در عراق و چند كشور اسلامي مطالعهاي درخصوص ارزشهاي ادبي، اجتماعي و سياسي ت
نویسنده :
عباس خدوم جميلي
عکس :
ویراستار :
فرهاد طاهري
چاپ اول :
پاييز 1385
چاپ و صحافي :
شادرنگ
تعداد صفحات :
88 صفحه
اطلاعات بیشتر :
پيشگفتار
بنا بر نظر بسياري از محققان هنر نمايش، تعزيه را بايد نمايشي منحصر بفرد ناميد؛ منحصر بفرد از اين جهت که در اين نمايش، جنبههاي زيباييشناختي و هنري چنان با ويژگيهاي محتوايي و اعتقادي در هم تنيدهاند که شکلي متعالي از هنر نمايش پديد آمده است. اين هنر از نخستين روزهاي شکلگيرياش تاکنون، توانسته است مخاطبان و تماشاگران بسياري را مجذوب خود كند و نمايشي فراگير را در معرض ديد همگان قرار دهد.
تعزيه، از يک سو، تماشاگر عام را راضي نگاه ميدارد و فرصتي مغتنم را براي حضور عامة مردم در فضاي نمايش فراهم ميکند، و از سوي ديگر، تماشاگر خاص خود را با نمايشي هنرمندانه و کمالطلب روبهرو ميسازد. استقبال گستردة تماشاگران از اين نمايش و ميزان قابل تأمل ارتباطي که تعزيه با مخاطبان خود برقرار ميکند، نه فقط از نظر مسلمان بلکه از ديدگاه پژوهشگران عرصة ديگر مذاهب و فرهنگها هم تحسينبرانگيز بوده است.
طي ساليان اخير پژوهشهاي ارزشمندي در خصوص تعزيه صورت گرفته است. اين پژوهشها تا حد قابل توجهي توانستهاند، هم از نظر تاريخي و هم از ساير جوانب، به بررسي اين نمايش بپردازند و تا حدودي کاستيهاي شناخت علمي اين گونة نمايشي را برطرف سازند. اما عمدة اين پژوهشها «تعزيه در ايران» را هدف مطالعه قرار داده و کمتر به چگونگي تعزيه در ساير کشورهاي اسلامي پرداختهاند. چنانچه بپذيريم که تعزيه شکلي نمايشي مبتني بر اعتقادات شيعي است، آنگاه بايد اذعان کرد که براي شناخت کامل و جامع اين نمايش نيازمند بررسي آن در تمام قلمروهاي جغرافيايي و فرهنگياي هستيم که تشيع و بنيادهاي فکري آن انديشة غالب مردم را تشکيل ميدهند.
کتاب حاضر كه به بررسي تعزيه در چند کشور اسلامي ميپردازد، ترجمة رسالة دکتري عباس خدوم جميلي تحت عنوان
Ta’ziye in Iraq and Some Islamic Countries (A Study on the Literary, Social and Political Values of Ta’ziye).
است که در سال 1999 ميلادي در آکادمي مطالعات عالي آکسفورد (Oxford Academy of Advanced Studies) ارائه شده است. اين رساله شامل دو بخش اساسي است: در بخش اول، محقق به تعزيه و ريشههاي پيدايش آن - بهويژه تأثير عزاداريهاي محرم بر شکلگيري تعزيه - در عراق و چند کشور اسلامي ديگر پرداخته و در بخش دوم نيز به موضوع تأثير مصيبت کربلا بر نمايش و شعر مدرن عرب توجه نشان داده است. کتاب حاضر ترجمة بخش اول اين رساله است. اميد است فرصتي بهدست آيد تا بخش دوم اين رساله نيز ترجمه و تقديم علاقهمندان شود.
در مورد ترجمة حاضر ذکر چند نکته خالي از فايده نيست:
- محقق در اين بخش از رساله خود توجه بسياري به عزاداريهاي محرم و نقش آنها در پيدايش تعزيه داشته است. اين توجه از آنجا که ريشهيابي شکلگيري تعزيه را هدف قرار داده است، بسيار مهم مينمايد و ميتواند زمينة تحقيقات بيشتر را براي محققان داخلي فراهم کند.
- به رغم دقت نظر محقق، در برخي از موارد - خصوصاً در بخشي که به تعزية ايراني مربوط ميشود - ابهاماتي در مطالب ديده ميشود که در ترجمه كوشيدهام با افزودن توضيحات لازم آنها را برطرف سازم.
- هر چند در بخشهاي تحليلي نکاتي وجود دارند که با نظرات شخصي من تفاوت دارند، اما سعي كردهام براي رعايت امانت در ترجمه از افزودن نظرات خويش خودداري كرده و فضاي قضاوت و تحقيق بيشتر را براي خوانندة محترم فراهم سازم.
- بر خود لازم ميدانم از همة محققان و استادان محترمي که با صرف سالها از عمر شريف خود در اين زمينه به تحقيق و ترجمه پرداختهاند، تقدير كنم. اميد است اين اثر نيز گامي در اين راه باشد. ترجمة اين کتاب به پيشکسوتان تعزيه در ايران و نيز به معلمانم تقديم ميشود.
مجيد سرسنگي
تيرماه 1385
فهرست مطالب
پيشگفتار
مقدمه
فصل اول: بررسي اجمالي
پيشينة تاريخي
مراحل تاريخي تعزيه
فضاهاي سنتي اجراي ماتم
ماهيت و اهداف
رابطة نزديک بين تعزيه و قيام امام حسين(ع)
فصل دوم: سنتها و فرهنگ عامه در نمايش تعزيه
نمونههايي از آيينهاي نمايشي باستاني عرب: اجراهاي قواسي
استسقا (بارانخواهي)
منافره
دوران اسلامي
مروري بر آيينهاي عزاداري در عراق به عنوان منابع اصلي ظهور تعزيه
مجالس عزاداري مردانه
عزاداري به شکل دستهرويهاي نمايشي و نمادين
شب آخر
زيارت با پاي پياده، آييني کهن
اجراي شبيه، مولود عزاداريهاي نمادين
شبيه در صحنه
شبيه گسترده
شبيه کوتاه
فصل سوم: تعزيه در ديگر کشورهاي اسلامي و عربي
ايران
مصيبت حسين(ع) بر صحنه
هند و پاکستان
لبنان
بحرين
فصل چهارم: تعزيه و نمايشهاي قرون وسطي در اروپا
نمايشهاي رمزي
نمايشهاي اخلاقي
نمايشهاي اعجازي
تفاوتها و تشابهات بين تعزيه و نمايشهاي قرون وسطي
نمايه