پيشگفتار
دو مجلد كنوني حاوي مقالات و تفسيرهاي ارائه شده در همايش اصفهان است كه از 21 تا 24 ژانوية 1974 در دانشگاه هاروارد برگزار شد. اين همايش، دومين همايش از سه همايش برنامهريزي شده (نمايشگاه، فيلم همايش) است كه با پشتيباني مالي موزة هنر فاگ برگزار ميشود. انديشة برگزاري نمايشگاهي در زمينة هنرهاي اصفهان در دورة شاهعباس، نخست مطرح شد. با ترغيب اگنس مانگن مدير وقت، دنيل رابينز مدير كنوني، استوارت ولش مدير افتخاري گروه هنر اسلامي و هندي و گوردن واشبرن مدير انجمن آسيايي، آنتوني ولش يك نمايشگاه عالي برگزار كرد. اين نمايشگاه، نخستين بار در خانة آسيا و سپس در موزة فاگ در معرض ديد علاقهمندان قرار گرفت. فهرست ولش با نام شاهعباس و هنرهاي اصفهان كه توسط خانة آسيا منتشر شد، همچنان يكي از مدارك ماندگار آن نمايشگاه به شمار ميرود. اما در آن فقط از بخشي از آنچه اصفهان بود و هست پرده برداشته ميشود. با آنكه تعداد زيادي نقشة ساختماني و شفافه (كه تماماً توسط گروه مرمتكاران ايزمئو زيرنظر جوزپه زاندر و اوجينو گالدييري تحت سرپرستي جوزپه توچي تهيه شده) در نمايشگاه برگزار شده در موزة فاگ نشان داده شد، نقش آنها غالباً از نوعي عامل يادآوريكنندة محيط معماري و شهري اصفهان فراتر نميرفت.
هدف از اين همايش، همچنان كه اولگ گرابار و شخص من در نظر داشتيم، گسترش دامنة اطلاعات ما در مورد اصفهان با فراخواندن گروهي از كارشناسان رشتهها و شاخههاي مختلف و كنار هم آوردن ايشان بود. موزة هنر فاگ، از طريق صندوق دامون ـ ديلي كه به همت مرحوم جوزف مكمولان تأسيس شده بود، پشتيباني مالي اصلي از همايش و نشرية كنوني را به عمل آورد. من از طرف خود و از طرف تمام شركتكنندگان در همايش، مراتب سپاس را از مدير و كاركنان اين موزه به واسطة كمك و ترغيب پيوستهشان اعلام ميدارم. مركز مطالعات خاورميانه و مديران پياپي آن نيز نقشي مؤثر در موفقيت اين همايش داشتند.
دو كتاب كنوني را بايد به عنوان مقدمهاي بر يك پژوهش پيوسته و جامعتر دربارة منطقه و شهر اصفهان در نظر گرفت. انتشار سريع مقالات و تفسيرها، كموبيش به همان شكلي كه مطرح شدند، خوشبختانه شالودة لازم براي برگزاري دومين همايش اصفهان را فراهم خواهد آورد كه در آن ميتوان انديشهها، اطلاعات و فرضيههاي مطرح شده در اينجا را ارزيابي كرد، گسترش داد يا رد كرد. فرصت پيشآمده براي اينگونه انتشار سريع اطلاعات، نتيجة توافق آقاي علي بنوعزيزي سردبير نشرية مطالعات ايراني با انتشار اين دو كتاب در قالب يك شمارة اين نشريه بوده است. مجبوريم تعداد عكسها و تصاوير را به حداقل برسانيم و من از تمام نويسندگان مقالات كه با محدودتر ساختن مطالب مصورشان توافق كردند، سپاسگزارم.
سازماندهي و هدايت همايش و نشرية آن بدون همكاري و راهنمايي فعالانة اولگ گرابار امكانپذير نبود. شيلا بلر نه فقط به تدارك همايش ياري رساند، بلكه در آمادهسازي مقالات براي انتشار نيز مؤثر بود. رابرت سالتهاوس، كتابنامة اين دو مجلد را تهيه كرد و كريستين پاپا نيز مرا در بسياري از زمينههاي دفتري و اداري ياري رساند.
آوانويسي نامها تا جايي كه براي دستگاه مورد استفادة نشرية مطالعات ايراني امكانپذير بود يكدست شد. اما چون تكتك مقالات با آوانويسيهاي گوناگون تحويل شده بودند، ممكن است اين يكدستسازي دقت كافي نداشته باشد. از اين بابت، از خوانندگان پوزش ميخواهم. در مورد تمام نامها و اصطلاحات جغرافيايي پذيرفته شده در زبان انگليسي امروزي، از آوانويسي صرفنظر شده است.
رناتا هولود
فهرست مطالب
يادداشت مترجم
پيشگفتار
مقدمه
الگوهاي شهري در اصفهان پيش از صفويه / ليزا غلومبيك
نظراتي دربارة الگوهاي شهري / رناتا هولود
تكامل سنتهاي مصورسازي كتاب در ايران پيش از صفويه / ماري سويتوچفسكي
نظراتي دربارة نقاشي ايران / پريسيلا سوچك
حلية الاولياء: اوضاع ديني ايران در روزگار پيش از صفويه / آنماري شيمل
ادبيات در اصفهان پيش از صفويه / پيتر چلكوفسكي
نظراتي دربارة ادبيات در دورة پيش از صفويه / ويليام هاناوي
اصفهان در اوايل عهد صفوي / هانس رويمر
رنگ در معماري صفوي: پخش نور شاعرانه / نادر اردلان
دولت و سياست اداري در دورة صفويه / راجر سيوري
اظهارنظر / هانس رويمر
ادبيات دورة صفوي: پيشرفت يا انحطاط؟ / احسان يارشاطر
دين در ايران عهد صفويه / سيدحسين نصر
ملاحظاتي دربارة دين در ايران عهد صفوي / حامد الگار
فهرست نويسندگان مقالات دو جلد [و مسئوليت آنان در زمان نگارش]