عكس مه رويان، خيال عارفان (مفهومشناسي خيال در آراي مولانا)
عكس مه رويان، خيال عارفان (مفهومشناسي خيال در آراي مولانا)
تاریخ ثبت : 1391/02/17
طبقه بندي :
کتاب ,
موضوع :
عكس مه رويان، خيال عارفان (مفهومشناسي خيال در آراي مولانا)
نویسنده :
دكتر حسن بلخاري
عکس :
ویراستار :
منصور احمدي
چاپ اول :
بهار 1387
چاپ و صحافي :
شادرنگ
تعداد صفحات :
<#f:19/>
اطلاعات بیشتر :
«نميتوان نظريهپردازي را يافت كه در بررسي فلسفي ادب و هنر، خود را از تحقيق در كُنه ماهيت خيال و تأثيرات آن در خلاقيت و آفرينندگي شاعران و هنرمندان بينياز بداند. خيال جنس قريب ادب و هنر است و لاجرم تا توسن سركش و خلاق آن در فراخناي دشت صور به جولان در نيايد و هنرمند و شاعر بر مركب تخيل، از حد عالم واقع فراتر نرود، آفرينشي ادبي يا خلاقيتي هنري صورت نميگيرد».1
در اين كتاب علاوه بر اين دو مقام خيال عارفان (به تعبير مولانا) نيز مورد بحث قرار گرفته است، خيالاتي كه دام اولياء الهياند و خود جلوه و بلکه جلوههايي از ظهور نور مهرويان اسماء در جان آيينهگون اوليا و ابدال حق محسوب ميشوند.
اين كتاب شامل سه بخش است. در بخش اول تبارشناسي اصطلاح خيال در قرآن و احاديث (به عنوان اصليترين منبع و مباني مفهومشناسي واژهها در تمدن اسلامي)، خيال در فلسفة يوناني (ازجمله آراي افلاطون و ارسطو)، و در نهايت خيال در حكمت اسلامي مورد بحث قرار گرفتهاست. در اين بخش، از انديشههاي ابواسحاق كندي، به عنوان اولين فيلسوف مسلمان، گرفته تا ابداعات فارابي در موردخيال، و تمايز خيال و تخيل در آراي ابنسينا، و بنيانگذاري مفهوم عالم مثال يا خيال منفصل در حكمة الاشراق شيخ شهاب الدين سهروردي و تخيل خلاق ابنعربي، مورد بحث و مداقه قرار گرفته است. اين رويكرد تاريخي و البته گذرا، مقدمة واجب براي ورود به عرصة آراي مولانا دربارة خيال است.
بخش دوم (كه مقالة ارائه شده در كنگره بينالمللي مولانا است) شامل نقد روششناختي تفاسير نگاشته شده بر آراي مولانا است؛ تفاسيري كه تقريباً به صورت كامل تحت سيطرة انديشههاي ابنعربي است، در حالي كه تاريخ نه تنها از متابعت يا تأثيرپذيري مولانا از ابنعربي سخني نميگويد بلكه حتي برخي قرائن نشان ميدهند مولانا نسبت به آراي ابنعربي نوعي بيتفاوتي عامدانه از خود بروز ميدهد.در اين صورت تفسير آراي مولانا با استناد به آراي ابنعربي چه وجهي از اعتبار دارد؟ و اين سؤالي است كه برخي مفسران مثنوي بايد بدان پاسخ گويند.
بخش سوم با تأمل در زندگي مولانا، رويكرد وي به فلسفه و فلاسفه را مورد بحث قرار داده است و در ادامه، طي دو فصل ابتدا خيال در ساحت قواي ادراكه و نيز به عنوان عالمي از مراتب عالم و سپس خيال عارفان كه آيينة اسماي جمال و جلال الهي يا به تعبير مولانا عکس زيبارويان و مهرويان بْستان حقايق قدسي است در كنار ولايت تكويني اولياي حق، مورد بحث و تحقيق قرار گرفته است.
اميد است اين وجيزه، در عين اعتراف به كاستيهاي آن، طالبان تحقيق و پژوهش درحكمت و فلسفة هنر اسلامي را مفيد فايده باشد.
فهرست مطالب
مقدمه
بخش اول: خيال در گسترة حکمت و فلسفة اسلامي
فصل اول
الف. تبارشناسي اصطلاح خيال در متون و منابع اسلامي
ب . مفهوم شناسي خيال در قرآن
ج. خيال در روايات و احاديث اسلامي
فصل دوم
مفهوم شناسي خيال در قلمرو حكمت و فلسفه
الف. ريشههاي خيال در فلسفه يونان
ب. حكماي اسلامي
كندي
فارابي
شيخ الرئيس ابوعلي سينا
امام محمد غزالي
شيخ اشراق
ابنعربي
بخش دوم: مولانا و ابنعربي
نقدي بر روششناسي شروح مثنوي پيرامون خيال
بخش سوم: خيال مولانا
فصل اول
شرحي از حيات مولانا
فصل دوم
مولانا، فلسفه و فلاسفه
فصل سوم
خيال در مثنوي
الف. خيال، از جمله قواي مْدركه نفس
(وجه معرفت شناختي خيال در مثنوي)
ب. خيال به عنوان عالمي از عوالم هستي
(وجه كيهان شناختي خيال در مثنوي)
ج. خيال عارفان
(ولايت تكويني ولي)
د. خيال، همچون وهم
منابع
نمايه