سخن ناشر
هنر حاصل ذوق، حس زيبايي شناختي هنرمند، تجربهها و آموختههاي اوست. هنرمند در اين مسير، در تعامل با هنر و دانش اقوام و ملل ديگر، بر غناي تجربة خود ميافزايد و افق ديد خويش را ميگستراند و از اين رهگذر آثار و انديشههاي هنري به منصة ظهور ميرسد و ميراث هنري شكل ميگيرد. اين ميراث هنري جلوة تلاش هنرمندان، انديشمندان و انسانهايي است كه در آفرينش اثري زيبا سهم داشتهاند. در واقع آنچه به منزلة دست ساختهاي انساني در قالب بنايي عظيم، مجسمهاي زيبا، تابلو نقاشياي چشمنواز و خطوط اسرارآميز خودنمايي ميكند، تحت تأثير انگارهها و انديشههاي رايج در تمدنهاي گوناگون بشري است. مهم آن است كه اين ميراث شناخته شود و ابعاد گوناگون هنري، فلسفي، تاريخي، جامعهشناختي، انسانشناختي و ... آن تحليل و بررسي شود.
برهمين اساس، فرهنگستان هنر در چارچوب رسالتي كه در نشر، ترويج و حمايت از هنر برعهده دارد، علاوه بر برپايي همايشهاي بينالمللي، همانديشيها و نمايشگاههاي مختلف، با انتشار مجموعه آثاري در حوزههاي گوناگون هنر سعي در پاسخگويي به نياز هنرمندان و محققان در اين زمينه دارد. انتشارات فرهنگستان هنر به منظور گسترش و ترويج مباحث فلسفي و نظري هنر، اقدام به چاپ و انتشار اين موضوعات در قطع جيبي كرده است. مجموعة حاضر كه درسگفتارهايي دربارة زيباييشناسي فلسفي و فلسفة هنر و حاصل تلاس گروه فلسفه و حكمت فرهنگستان است، ششمين جلد از اين نوع كتابهاست كه منتشر ميشود.
اميد است با انتشار اين مجموعهها امكان دستيابي سهلتر علاقهمندان به اين گونه مباحث فراهم آيد.
انتشارات فرهنگستان هنر
زمستان 1384
پيشگفتار
در ايران رشتههاي زيباييشناسي فلسفي و فلسفة هنر به رغم داشتن علاقهمندان بسيار هنوز در مراحل نخستين شكلگيري خود هستند. اين درحالي است كه در فرهنگ ديرپاي سرزمين ما هنرهاي اصيل، باشكوه و كمنظيري چهره نموده و از پشتوانههاي استواري برخوردار بودهاند.
فرهنگستان هنر جمهوري اسلامي ايران با گسترش و تعميق مباحث نظري هنر كوشيده است تا با ترغيب صاحبنظران عرصة هنر و بهويژه انديشمندان حوزة فلسفه از يك سو و تشويق علاقهمندان، هنرجويان و دانشپژوهان از سوي ديگر، بستري براي آشنايي جامعه فرهنگي با اين مباحث فراهم كند. به اين منظور فرهنگستان هنر طي سالهاي 1382 و 1383 از جمعي از استادان اين حوزه دعوت كرد تا درسگفتارهايي را دربارة زيباييشناسي فلسفي و فلسفة هنر برگزار كنند. اين درسگفتارها با هدف معرفي فشرده و اجمالي مباحث زيباييشناسي و فلسفة هنر و زمينهسازي براي جلب توجه، مطالعة بيشتر و راهيابي به كارهاي پژوهشي، اندك زماني پيش از تأسيس دورة دكتراي فلسفة هنر در دانشگاه علامه طباطبايي و با همكاري فرهنگستان هنر، برگزار شد. مجموعة حاضر حاصل اين درسگفتارهاست كه اينك با تكملههايي بهويژه درمورد معرفي منابع اين مطالعة بيشتر تقديم ميگردد.
بدون شك مجموعة حاضر خالي از كاستيها نيست. همفكري صاحباننظر و اهل هنر و پيشنهادها و نقدهاي ارزشمندشان ميتواند در راهيابيهاي آينده مددكار ما باشد.
گروه فلسفه و حكمت
فهرست مطالب
سخن ناشر
پيشگفتار
گفتار اول
پرسش از زيباييشناسي اسلامي
تأسيس زيباييشناسي
حُسن
تجلّي
عشق
گفتار دوم
معناي هنر و هنرمندي در عالم اسلام
هنرمندي و فتوّت
هنر ديني (اسلامي و مسيحي)
شعر
نقاشي
گفتار سوم
معرفت هنري
معني و صورت در هنر اسلامي
گفتار چهارم
تنزيه و تشبيه
تشبيه و سمبوليسم
منابع و مأخذ