روز ملی سینما زمانی برای یادآوریِ هنرمندانی است که پرچمدار سینمای فاخر ایران در جهان بوده‌اند.

مولود زندی‌نژاد- روز ملی سینما زمانی برای یادآوریِ هنرمندانی است که پرچمدار سینمای فاخر ایران در جهان بوده‌اند و مرزهای جغرافیایی را در هم شکسته و زبانی جهانی داشته‌اند؛ آنهایی که نگاه ما را به سینما و حرف‌هایی که می‌توان در آن زد تغییر دادند و روایتی دیگر پیش روی مخاطبان گشودند و همه را به فکر واداشتند که می‌شود جور دیگر نیز دید. به قول سهراب سپهری «چشم‌ها را باید شست، جور دیگر باید دید». یکی از بزرگان سینمای ایران، که حتی روز خاک‌سپاری‌اش مصادف با این روز ملی است، منوچهر طیاب، مستندساز شهیر ایرانی و عضو جاوید فرهنگستان هنر است. او خالق فیلم‌های مستندی همچون «آبادان»، «چم (طرح پرچ)»، «کران تا کران»، «کمپ محمودآباد»، «دریای پارس» و «همراه باد در دل تنهایی کویر» است. او مصداق هنرمندی بود که با روایت‌های هنرمندانه، چگونه نگریستن به زیست‌بوم را به ما آموخت و نگاهمان را به سرزمینمان تغییر داد.

طیاب منتقدان هنری را بر آن داشت که به سینمای مستند نگاهی متقاوت بیفکنند. قدرت تغییر افکار و دیدگاه‌ها و اندیشه‌ها را داشت و تنوع آثار او در حوزه‌های ایران‌شناسی، هنرشناسی، معماری، تاریخی، علمی و صنعت نفت گواه این مطلب است.

او با نگاهی کاوشگر و پژوهنده آثارش را خلق کرد و رنج دوران بُرد تا آثاری جاوید بر جای بگذارد. شاید برخی از آثار در برهه‌ای از زمان کاربرد داشته باشند و بعد از دوره‌ای، دیدنشان لطفی نداشته باشد و دیگر به کار نیایند، اما آثار مستند طیاب را همواره می‌شود دید و در هر زمان تحلیل و بررسی کرد.

کسانی که با منوچهر طیاب مراوده داشتند او را مردی باوقار و اندیشمند و در عین حال صمیمی می‌یافتند. اندیشه‌های طیاب در آثارش تبلور یافتند و به تجلی درآمدند. او عاشق سرزمینش بود و تلاش می‌کرد افکار و ایده‌هایش را به‌زیبایی با زبان هنر بیان کند.

زنده‌یاد منوچهر طیاب در مراسمی که به مناسبت بزرگداشتش در سال 1398 در جشنواره «سینما حقیقت» برای این مستندساز برگزار شد عنوان کرد: ما روزی وارد این مملکت شدیم که چیزی به‌عنوان سینمای مستند نبود و ما هم نمی‌دانستیم در چه راهی قدم می‌گذاریم، اما وقتی فیلم «سفال» را ساختم و آن را روی پرده دیدم، به خودم گفتم آرزو دارم در ایران سینمای مستند پا بگیرد. سپس، شرایط به‌گونه‌ای پیش رفت که ما در این سال‌ها بیش از هزار فیلم مستند ساختیم که در خارج از کشور مورد توجه قرار ‌گرفت. من در چند جشنواره بین‌المللی عضو هیئت‌داوران بودم و وقتی فیلم مستند ایرانی نمایش می‌‌دادند سالن‌‌ها پر از جمعیت می‌‌شد. سینمای مستند ما رنگ‌وبو و هوایی دیگر دارد. درست است این سینما را از غرب گرفتیم، اما مطابق نیاز جامعه و فرهنگ خودمان از آن استفاده شده است. نمی‌توانم بگویم ما مکتب سینمای مستند داریم، اما در خانواده سینمای جهان، با وجود سینمای مستند، حرفی برای گفتن داریم.

استاد منوچهر طیاب، که در سال 1316 در تهران متولد شد، در رشته معماری در دانشگاه وین به تحصیل پرداخت و، به دلیل علاقه وافر به سینما، در دانشکده سینمای آکادمی دولتی موسیقی و هنرهای نمایشی وین تحصیلاتش را ادامه داد و تحصیلاتش در زمینه معماری نیز در آثارش بسیار تأثیرگذار بود. طیاب در 4 شهریور 1399 بدرود حیات گفت و روز 21 شهریور، هم‌زمان با روز ملی سینما، در وین به خاک سپرده شد. یادش گرامی.