مراسم رونمایی از کتاب هنر گره‌‌سازی در معماری و درودگری به همت انجمن آثار و مفاخرفرهنگی و با مشارکت فرهنگستان هنر، عصر امروز چهارشنبه 21 آذرماه 1397 در فرهنگستان هنر برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی فرهنگستان هنر، در این مراسم که دکتر حسن بلخاری قهی، دکتر مهدی حجت، مهندس سیدمحمد بهشتی و مهدیه شفائی به ایراد سخنرانی پرداختند؛ ابتدا علیرضا اسماعیلی، سرپرست فرهنگستان هنر، ضمن خوش‌­آمدگویی به استادان حوزه معماری و انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، دانشجویان و حاضران در برنامه گفت: یکی از وظایف ذاتی و اساسی فرهنگستان هنر حمایت، شناسایی، معرفی و اشاعه هنرهای سنتی به ویژه در حوزه معماری است. در کشور ما استادان زبردست زیادی در حوزه گره‎سازی فعالیت کرده‌اند و آثار درخشانی را پدید آورده‌اند که یکی از این استادان برجسته مرحوم شفائی است که در پیوند بین نظر و عمل توفیق فراوانی داشته است.

اسماعیلی در ادامه با اشاره به کتاب هنر گره‌‌سازی در معماری و درودگری گفت: این کتاب اثر ارزشمندی در حوزه معماری اسلامی است که توسط انجمن آثار و مفاخر فرهنگی منتشر شده و در فرهنگستان هنر رونمایی می­‌شود و این مراسم بابی است برای تعامل بیشتر فرهنگستان هنر با نهادهایی که در حوزه فرهنگ و هنر کشور فعالیت دارند.

در ادامه حسن بلخاری قهی، نویسنده، پژوهشگر و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران سخنان خود را اینگونه آغاز کرد: دوره سه جلدی کار مرحوم شفائی، محصول تئوری و تجربه است. این کتاب مانند رویکردهای مرحوم لرزاده و مرحوم پیرنیا است که دستشان در کار بود و ذهنشان در پرواز تا بین عمل و نظر، تألیفی ایجاد کنند. زیرا پیوند عمل و نظر، نقطه گم­شده میان صنعت و هنر و فنون و مسائل تئوری و نظری در جامعه ماست.

این پژوهشگر در ادامه سخنان خود به تعریف گره در هندسه و جایگاه هندسه در هنر معماری پرداخت و ادامه داد: گره از مولودات هندسه است. گره از نتایج علم و حکمت هندسه است که در بخش­‌های مختلف معماری و صنایع دیگر ما حضور دارد. نقشی که هندسه در هنر معماری و همه هنرهای ما دارد؛ هیچ علم دیگری ندارد. نقش هندسه هم ساختاری است هم زیبایی­‌شناختی. من در کتاب فلسفه، هندسه و معماری تلاش کردم تا جایگاه هندسه را در میان علوم نشان دهم. علمی که می­‌تواند ما را از محسوس به معقول برساند، هندسه است. ادعایی که در باب هنر و معماری اسلامی داریم این است که بازتابی از عالم اعلی است و فرم نیست. از دیدگاه فلاسفه، هندسه نسبت وسیع میان حکمت، فلسفه و مباحث عقلی است.

سیدمحمد بهشتی شیرازی، عضو شورای عالی میراث فرهنگی و مشاور عالی شورای عالی خانه هنرمندان، دیگر سخنران این مراسم گفت: ما وقتی درباره هنرهای اسلامی و هنرهایی که در آثار علمای ایرانی در صحنه­‌های مختلف داریم، بحث می‌­کنیم بیشتر به جنبه­‌های زیبایی­‌‌شناسی و معنایی توجه می‌­کنیم. در حقیقت در کل سرزمین­‌های اسلامی، هیچ کشوری به اندازه ایران در پدید آمدن این آثار نقش نداشته و فراوانی آثار هنری در ایران، گوی سبقت و رقابت را از دیگر کشورهای اسلامی ربوده است. آن چیزی که درباره این کتاب ارزشمند شایان بیان است، توجه به اصطلاحات و اسامی خاص نقوش ایرانی است. حتی اصطلاحاتی که نزد استادان مرسوم بوده نیز در این کتاب بیان شده­‌است. در طول ده سال گذشته 1700 روستا در جنوب خراسان و سیستان، خالی از سکنه شده است. ما چه از دست داده‌ایم؟ کافی است فقط یک نسل از خالی بودن این روستاها از سکنه ادامه پیدا کند؛ نام تمام مکان­‌هایی که در آن مناطق داریم را از دست می­‌دهیم. چون ثبت و ضبط نشده­‌اند. اگر تمنای اهلِ این سرزمین بودن در ما به وجود بیاید، ارزش کار مرحوم شفائی را می­‌فهمیم.

سیدمحمدمهدی حجت از مدیران ارشد و بنیان‌گذاران سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران در این مراسم ضمن اظهار خوشحالی از نخستین تشکیل محفل بین فرهنگستان هنر و انجمن میراث فرهنگی گفت: در انتشار این کتاب، صرف افتخار به گذشته و ورق زدن آن کافی نیست. باید از ثروت ملی بهره­‌برداری و استفاده کنیم. هنرمندان ما افرادی مجهّز به یک جواز ویژه اعتقادی بودند که با آن به خلق اثر هنری می‌‌پرداختند. وقتی شما وارد یک باغ ایرانی می‌شوید، مختصری از باغ را که ببینید، هندسه حاکم بر کل باغ را تجربه می­‌کنید؛ اما باغ‌های رم و ژاپن این توانایی را ندارند. تا جایی که فرصت دارید باغ را ببینید، آن را می‌فهمید و اگر باقیِ باغ را نبینید آن را نمی­‌فهمید و این اوج جهان‌­بینی معماری ایرانی است.

وی در ادامه سخنان خود گفت: آنچه امروز در هنر ما، تفکر ما، گرایش ما در درک میراث فرهنگی کشورمان و کیفیت زیست در این سرزمین وجود دارد، روح معنوی حاکم بر مجموعه آن چیزی است که با هنر دیگر سرزمین‌ها متفاوت است.

مهدیه شفائی دختر مرحوم استاد شفائی در مراسم رونمایی کتاب پدر ضمن تقدیر و تشکر از حضور استادان بنام معماری و حاضران به معرفی آثار و افتخارات مرحوم استاد جواد شفائی پرداخت و ادامه داد: فکر و اندیشه پدرم در تألیف این کتاب، چند نکته دارد: یکی قدمت طولانی هنر معماری و درودگری در ایران و دیگری پیوند عمیق هنر معماری با فرهنگ ایرانی است.

در انتهای مراسم، با حضور محمود دعایی، استادان و چهره­‌های برجسته انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و دختر استاد شفائی، مجموعه سه جلدی کتاب هنر گره­‌سازی در معماری و درودگری رونمایی شد.