هفته گذشته با حکم سرپرست فرهنگستان هنر، گروه هنرهای تجسمی، به عنوان اولین گروه از مجموعه گروه‌های پژوهشی، فعالیت خود را از سر گرفت. درباره این گروه، کارکردها، وظایف و اعضایش با دکتر مصطفی گودرزی، رییس گروه هنرهای تجسمی، به گفتگو نشستیم تا بیشتر از فعالیت‌ها و اهدافشان بدانیم. ایشان که در دورۀ نخست فرهنگستان هنر و از بدو تاسیس این نهاد علمی و هنری، به‌مدت نزدیک به ده سال مسئولیت گروه مذکور را بر عهده داشته، استاد دانشگاه تهران و عضو پیوستۀ فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران است.

دکتر گودرزی وظایف این گروه را رصد وضعیت هنر کشور و ارائۀ پیشنهادها و برنامه‌های مناسب برای اصلاح، توسعه و تعمیق آن دانست و افزود: بر مبنای اساس‌نامۀ فرهنگستان هنر، این مجموعه وظایفی را بر عهده دارد که گروه‌های تخصصی نیز بر مدار آنها فعالیت خواهند کرد. پیشنهاد سیاست‌گذاری برای حفظ و توسعه هنر اسلامی، ملی و محلی؛ همكاری با حوزه‌های علمیه و علمای دینی در شناخت زمینه‌های مبانی فقهی هنر؛ مطالعه و بهره‌گیری از نظریه‌های جدید هنر با تكیه بر مبانی ملی و اسلامی؛ حمایت و تشویق پژوهش‌های بنیادی و پیگیری مطالعات و طرح‌های هنری در سطح ملی؛ پیشنهاد سیاست‌گذاری در زمینه ارتباط مراجع هنری داخلی با جهان؛ سیاست‌گذاری جهت گسترش نقد هنری و مباحث زیباشناختی؛ ایجاد زمینه‌های گفتگو پیرامون شاخص‌های توسعه هنری؛ ارزیابی سالانه شاخص‌های هنری در كشور؛ طراحی و برگزاری نمایشگاه‌های پژوهشی در عرصه‌های گوناگون هنر و برپایی نشست‌های تخصصی در زمینه‌های مختلف هنری؛ بررسی وضعیت نظام آموزشی كشور در زمینه هنر و پیشنهاد برنامه‌هایی برای اصلاح و ارتقاء آن به مراکز و مراجع مربوطه، انجام مطالعات بین‌رشته‌ای و فرارشته‌ای در زمینه هنر و سایر علوم، مطالعه پیرامون نیاز کشور به رشته‌های دانشگاهی میان‌رشته‌‌ای هنر و ارائۀ آن به مراکز و مجامع و مراجع مربوطه برای اجرا، شناسایی و معرفی هنرمندان شاخص و طراز اول در حوزه‌های مختلف هنرها و نکوداشت ایشان، برنامه‌ریزی برای تألیف و ترجمه منابع مرجع در قلمرو هنر، طراحی و تدوین اعطای نشان عالی هنر و ضوابط اعطای آن به اشخاص واجد شرایط، و همچنین طراحی و تدوین شرایط اعطای جوایز به شخصیت‌های برجسته و تاثیرگذار در حوزۀ آموزش، پژوهش، تالیف و ترجمه، مدیریت هنری و خلاقیت‌های هنری‌ از مهم‌ترین وظایف فرهنگستان هنر است که از درون گروه‌های تخصصی بیرون آمده و بر مبنای فعالیت‌ها و برنامه‌ها و نظارت علمی و اجرایی این گروه‌ها انجام می‌شود. بنابراین، وظایف اصلی گروه هنرهای تجسمی بر همین مدار می‌چرخد. همچنین از آنجا که یکی از کارهایی که فرهنگستان باید انجام دهد رصد و آسیب‌شناسی هنر کشور است، تلاش خواهد شد تا با طرح‌ها و برنامه‌های مختلف، این دیده‌بانی علمی صورت گرفته و نتایج آن در اختیار نهادها، شوراها و مراکز ذی‌ربط قرار گیرد. آسیب‌شناسی از این جهت حائز اهمیت است که آسیب می‌تواند به بحران منجر شود. رصد و آسیب‌شناسی هنر کشور و ارائۀ راه‌حل‌های علمی در جهت رفع موانع و مشکلات و معضلات، و همراهی و همکاری با نهادهای سیاست‌گذار، برنامه‌ریز و مجری، به ارتقاء امور مرتبط با هنر کمک کند. فرهنگستان هنر، کمک به عرصۀ سیاستگذاری و مدیریت هنری کشور و همچنین تعامل با نخبگان، هنرمندان و صاحب‌نظران هنر، مخاطبان و علاقه‌مندان هنر، و ایجاد زمینۀ ارتباط و همنشینی هنر و زندگی یا به‌عبارتی هنر در متن زندگی و جامعه را از وظایف ذاتی خود می‌داند بنابراین، گروه‌های تخصصی نیز این موضوع را مد نظر دارند. همچون دورۀ اول فعالیت‌ فرهنگستان، گفتگو با هنر و هنرمندان جهان خصوصا تعامل با هنر آسیا و هنر جهان اسلام نیز از موضوعات و برنامه‌های مورد مطالعه خواهد بود.

وی ادامه داد: حدود دو دهه از ظهور فرهنگستان هنر در عرصۀ فرهنگ و هنر کشور می‌گذرد و در چهارمین دهه از عمر پُر برکت نظام اسلامی، ضروری‌ است گذشتۀ حدود بیست سالۀ این مجموعه برای گزارش به تاریخ و برای آینده، بازبینی و بازخوانی شود. شاید برای این کار لازم باشد در وهلۀ نخست، بیانیه چشم‌انداز، بیانیه وظایف و مأموریت‌ها، آرمان‌ها، پیامدها، اهداف، راهبردها و اقدامات راهبردی مورد نظر، تهیه و تنظیم شود و در فرآیند دوم، سنجه‌ها و معیارهای کلیدی عملکرد به‌ویژه پیامدها و سنجه‌های پیامدی مورد نظر مشخص شوند و پس از آن، معطوف به آینده و در تراز فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران برنامه‌ریزی کنیم. برنامه‌ریزی استراتژیک پیامدنگر و نتیجه‌محور که رویکرد متفاوتی است و می‌تواند به ایجاد یک تحول مهم و در عین‌حال مثبت در نظام برنامه‌ریزی هنر کشور در آموزش، پژوهش، خلاقیت‌های هنری و حتی مدیریت و اقتصاد هنر منجر و به نقطه عطفی در تاریخ مدیریت کشور تبدیل شود، از جمله چشم‌اندازها و آینده‌پژوهی‌های مهم گروه‌های تخصصی فرهنگستان هنر خواهد بود. فرهنگستان هنر و گروه‌های تخصصی‌اش، باید با درک زمانه و تحولات گوناگون اجتماعی و فرهنگی، برنامه‌ریزی راهبردی، دراز مدت و هدفمند که تمام جوانب و زوایای نتایج در آن لحاظ شده باشد را لحاظ نمایند. به فرمودۀ یکی از بزرگان، ترسیم وضع مطلوب، شناخت وضع موجود، به‌کارگیری شیوه‌های علمی و تحقیق‌شده و پیگیری حرکت از وضع موجود به وضع مطلوب، کار بسیار خوب و شایسته و بلکه ضروری‌ است که ان‌شاءالله فرهنگستان هنر نیز در دورۀ جدید در نظر خواهد گرفت.

این پژوهشگر دربارۀ چشم‌انداز فعالیت‌ها و کلیات برنامه‌های گروه توضیح داد: از جمله طرح‌ها و برنامه‌های گروه تخصصی هنرهای تجسمی فرهنگستان هنر، ادامۀ مباحث پژوهشی در عرصه‌های گوناگون هنرهای تجسمی و توسعه و تعمیق آنهاست. به‌طور کلی، برنامۀ گروه در قلمرو مطالعات نظری هنر و با در نظر گرفتن اجرا در مقاطع گوناگون، که بر اساس مطالعۀ چندین ساله و توجه به نیازهای علمی، پژوهشی، آموزشی، فرهنگی و هنری کشور صورت گرفته، مبتنی بر چهار عرصۀ کلی تاریخ هنر، نقد هنری، زیبایی‌شناسی و فلسفۀ هنر، و مطالعات میان‌رشته‌ای هنرهای تجسمی است.

وی در زمینۀ مطالعات میان‌رشته‌ای گفت: پژوهش‌های مذکور به دو صورت درون‌رشته‌ای و برون‌رشته‌ای در هنرهای تجسمی خواهد بود. در حوزۀ گستردۀ هنرهای تجسمی، مطالعه درون‌رشته‌ای و برون رشته‌ای، نیاز و واقعیتی انکار ناپذیر است. چنان‌که مطالعه و پژوهش، میان رشته‌ه‌ای در این رشته با سایر رشته‌های هنری و سایر علوم بسیار متنوع است و از عمر آن در سطح جهان، چندین دهه می‌گذرد. از این میان می‌توان به مطالعات میان‌رشته‌ای بین تجسمی و معماری، تجسمی و ادبیات، تجسمی و موسیقی، تجسمی و سایر هنرها و همچنین مطالعات میان‌رشته‌ای تجسمی و روان‌شناسی و جامعه‌شناسی و علوم سیاسی اشاره کرد. در ضمن گفتگوی علمی از دیگر نیازهای پژوهشی هنرهای تجسمی است که گروه هنرهای تجسمی فرهنگستان در نظر دارد در این زمینه نیز ورود کند؛ نظیر مدیریت هنری، اقتصاد هنری، مطالعات تطبیقی هنر، هنرهای کاربردی، آموزش هنر، و ....

این استاد دانشگاه ادامه داد: نقش هنرهای تجسمی، یا به تعبیری هنرهای بصری یا دیداری، در هویت‌بخشی به جامعه‌، اساسی و بی‌بدیل است و می‌تواند بخش مهمی از هویت تاریخی و تمدنی را شکل داده و احیاء کند. هنرهای تجسمی نقش ویژه‌ای در ارتقای بینش اجتماعی و انتقال معرفت جمعی دارند. این نقش خاص در بستر پدیده‌ای نوظهور به نام رسانه صورت می‌پذیرد که لازم است فرهنگستان هنر به این مقوله توجه ویژه‌ای بکند.

گودرزی افزود: از آنجا که تعریف آکادمیک هنرهای تجسمی‏، رشته‌ها، شاخه‌ها و گرایشات متعدد و متنوعی، از قبیل عکاسی، هنرهای کاربردی و تزیینی، طراحی داخلی، نقاشی و تصویرسازی، طراحی و چاپ و کاریکاتور، گرافیک و ارتباط تصویری، مجسمه‌سازی، طراحی پارچه و لباس، هنر ویدئو، انیمیشن، هنرهای مفهومی و جدید و معاصر را شامل می‌شود و گرایشاتی چون اینستالیشن، بادی‌آرت، پرفورمنس، کینتیک آرت، لند آرت، لایت آرت، و...، دیجیتال آرت و وب دیزاین و بازی‌های ویدئویی و نظایر اینها، تایپوگرافی و کالیگرافی و لتریسم و شبیه اینها، و حتی بخش مهمی از فیلم ‌میکینگ یا فیلم پروداکشن [filmmaking/film production] و نظایر اینها را در برمی‌گیرد، قطعا بخشی از برنامه‌های پژوهشی گروه به این حوزه‌ها معطوف خواهد کرد.

رییس دانشکده هنرهای تجسمی پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران ادامه داد: ایجاد زمینه‌های هر چه بیشتر تعامل میان گرایشات ملی و محلی و منطقه‌ای در هنر ایران، طراحی و برگزاری نمایشگاه‌های پژوهشی، ایجاد زمینۀ تعامل با هنر معاصر جهان اسلام و گفتگو با هنرمندان آن و سایر جوامع، تعامل و همکاری با دانشگاه‌ها و پژوهشکده‌های مرتبط و نهادها و مراکز فرهنگی و هنری در عرصۀ هنرهای تجسمی، و همچنین تشكیل کمیته‌های تخصصی در عرصۀ هنرهای تجسمی مانند عکاسی، نقاشی، ارتباط تصویری، مجسمه‌سازی، تصویرسازی، انیمیشن و غیره، از برنامه‌های گروه خواهد بود. یکی دیگر از اهداف و برنامه‌ها، تشکیل کمیته‌ها و کارگروه‌های تخصصی نظیر گروه تاریخ هنر و گروه نقد هنری است که امیدواریم در دورۀ سوم حیات فرهنگستان هنر و پس از یک دورۀ فراموش نشدنی فترت، شرایط لازم برای احیاء و اجرای آنها فراهم آید. انشاءالله شرایط به نحوی باشد که با یک ترتیب منطقی و به‌صورت گام به گامT اهداف و برنامه‌های مورد نظر پیگیری و اجرا شود.

این پژوهشگر اعضای گروه هنرهای تجسمی را از پیش‌کسوتان صاحب سبک و سلیقه در عرصۀ هنرهای تجسمی دانست و افزود: با یاد و خاطرۀ هنرمندان پیش‌کسوت هنرهای تجسمی معاصر ایران که عضو فرهنگستان بوده‌اند و ادای احترام به ایشان، زنده یاد استاد محمود جوادی‌پور، مرحوم استاد جواد حمیدی، زنده‌یاد استاد مرتضی ممیز، مرحوم دکتر اکبر تجویدی و زنده یاد استاد منصوره حسینی، گروه هنرهای تجسمی فرهنگستان هنر پس از یک دوره گسستِ ناخواسته و تلخ و تحمیل‌شده، در ادامۀ فعالیت‌های علمی و پژوهشی گذشتۀ خود با حضور تعدادی از هنرمندان و استادان پیش‌کسوت مجددا کار را از سر می‌گیرد. در این دوره نیز در وهلۀ نخست این عزیزان موجب احیاء گروه خواهند بود و اعضای پیوستۀ محترم جناب آقای دکتر حبیب‌ آیت‌الهی، جناب استاد سید محمد احصایی، جناب استاد جلال شباهنگی، جناب استاد سید مهدی حسینی و جناب آقای دکتر حبیب‌الله صادقی به عنوان اعضای دائمی و همچنین استادان محترم سرکار خانم دکتر زهرا رهبرنیا و جناب آقای دکتر صداقت جباری نیز عضو این گروه خواهند بود. بعد از برگزاری جلسات اولیه، و با توجه به برنامه‌ها و کمیته‌ها و کارگروه‌های تخصصی، انشاءالله تعداد دیگری از هنرمندان و صاحب‌نظران دیگر به گروه اضافه خواهند شد.

در انتها دکتر گودرزی محصول و برون‌داد اصلی گروه را انجام طرح‌ها و تحقق اهداف آن و همچنین برگزاری نشست‌های تخصصی و نمایشگاه‌های پژوهشی دانست و افزود: با توجه به این‌که فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران، خانۀ علمی و پژوهشی هنر و هنرمندان ایران است امیدواریم فرصت و شرایط طرح مباحث علمی و پژوهشی در حوزه‌های مختلف هنر از سوی گروه‌های تخصصی فرهنگستان با تعامل سازنده با هنرمندان، صاحب‌نظران و نخبگان عرصۀ هنر ایجاد شود. امیدواریم در این دورۀ جدید، به لطف خداوند متعال و همراهی همکاران محترم و هنرمندان و اساتید عزیز، در آستانۀ چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، شرایطی فراهم شود که بعضی از ماموریت‌های محوله به سرانجام رسیده و برخی از طرح‌ها و برنامه‌های مورد نظر به مرحلۀ اجرا برسند. البته با توجه به محدویت‌های مالی فرهنگستان، تعلیق و توقف فعالیت‌های گروه‌های تخصصی و به اعتباری از هم پاشیدن آنها، کمرنگ شدن و حتی از بین رفتن انگیزه‌ها، و چیزهای دیگری نظیر انجام برخی برنامه‌های نامرتبط در دورۀ گذشته، سختی‌های کار قابل تصوّر است که امیدواریم با مدیریت مناسب و شایسته و تنظیم ابعاد زمانی لازم از یکسو، و درک عمیق دستگاه‌ها و مسئولان محترم بلند مرتبه از فرهنگستان هنر، و بالطَّبع و بالتَبَع، پشتیبانی مسئولان محترم فرهنگستان هنر از گروه‌های تخصصی از سوی دیگر، انجام برخی از طرح‌ها و تحقق بخشی از چشم‌انداز مورد نظر میسر شود. همکاری برنامه‌ریزی‌شده و مستمر با سایر گروه‌های تخصصی و بخش‌های دیگر فرهنگستان نظیر پژوهشکده هنر، مجموعۀ فرهنگی هنری صبا و مركز هنر پژوهی نقش جهان، انتشارات (موسسه تاليف، ترجمه و نشر آثار هنری) و موزه هنرهای معاصر فلسطین، همچنین احیاء و ادامۀ برخی از برنامه‌هایی که در دورۀ اول فعالیت‌های فرهنگستان در عرصۀ هنرهای تجسمی اجرا شده، از طرح‌ها و برنامه‌های گروه در این دوره خواهد بود. به حول و قوۀ الهی؛ انشاءالله. بنابراین، برگزاری برخی از نشست‌های تخصصی و نمایشگاه‌های پژوهشی نیز از جمله برون‌دادهای پژوهشی و فرهنگی و هنری مورد نظر خواهد بود.