با ايرج نعيمايي دبير علمي همايش بين‌المللي صفي‌الدين ارموي؛ در خصوص دلايل و چگونگي انتخاب صفي‌الدين ارموي به عنوان موضوع يك همايش بين‌المللي گفتگو كرده ايم آنچه مي خوانيد ماحصل اين گفتگو است.

دلايل و چگونگي انتخاب صفي‌الدين ارموي به عنوان موضوع يك همايش بين‌المللي چه بوده است؟
اگر نگوييم صفي‌الدين ارموي بزرگترين شخصيت تاريخ موسقي جهان اسلام است. اما يكي از شاخص‌ترين افراد اين حوزه به شمار مي‌آيد. آثار و ابداعات اين هنرمند كه در قرن هفتم زندگي مي‌كرده آنچنان تأثير گذار بوده كه تقريباً همه موسيقيدانان بعد از خودش را تحت تاثير قرار داده است. اغلب بزرگان موسيقي شرحي بر آثار صفي‌الدين ارموي نوشته‌اند. همين مسئله گواه بر نقش و تأثير اين هنرمند است.

همچنين صفي‌الدين ارموي علاوه بر موسيقي در حوزه‌هاي ديگري مثل خوشنويسي، كتابت و شعر نيز تسلط و شهرت بسياري داشته است.

گروه موسيقي فرهنگستان هنر نيز با توجه به اهميت اين هنرمند پيشنهاد برگزاري اين همايش را مطرح و تصويب كرد. در تاريخ اسلام بزرگاني داريم كه بايد به جامعه ايراني، اسلامي و حتي جامعه جهاني معرفي شوند.

-نحوه برگزاري اين همايش به چه صورت است؟
اين همايش در دو بخش برگزار مي‌شود. بخش اول كه قسمت اصلي همايش است اختصاص دارد به ارائه مقالات و سخنرانيها كه در تالار وحدت تهران برگزار مي‌شود و بخش ديگر كه مربوط به نمايش آثار صفي‌الدين ارموي است در شهرستان اروميه برگزار خواهد شد. شهرستان اروميه را هم به اين دليل انتخاب كرديم كه محل تولد و رشد و نمو صفي‌الدين بوده است.

تمام شخصيتهاي تاريخي ما تا قرن هشتم به دليل اينكه حكومت مركزي خلفا در بغداد بوده در اين شهر حضور داشته‌اند. به همين دليل اعراب سعي دارند اين شخصيتها را متعلق به خود بدانند. از آنجايي كه صفي‌الدين ارموي هم در آن زمان، به‌خاطر مسؤوليتي كه داشته در بغداد زندگي مي‌كرده عده‌اي تلاش مي‌كنند كه او را بغدادي معرفي كنند. همان طور كه كشورهايي مثل آذربايجان، ارمنستان، خراسان، تركيه و ... در مورد ديگر شخصيتهاي علمي، فرهنگي و هنري ايران اين كار را انجام داده‌اند. آن هم بدون در نظر گرفتن اين مسئله كه در آن زمان زبان و فرهنگ اين مناطق ايراني بوده است. برگزاري اين همايش مي‌تواند تلاشي باشد براي ثبت اسامي اين هنرمندان در فهرست مفاخر ايران.

-در بخش بين‌المللي تاكنون چه فعاليتهايي انجام گرفته است؟
از تمامي شخصيتهايي كه تاكنون در مورد صفي‌الدين ارموي تحقيق و پژوهش انجام داده‌اند دعوت شده است كه با استقبال بسيار خوبي هم مواجه شديم.

آيا در گزينش و انتخاب ، طيف پژوهشها هم مد نظر قرار گرفته است؟
قصد تحميل عقيده‌اي را نداريم. نمي‌خواهيم موضوعي را به كسي ديكته كنيم. محقق بر اساس منابع موجود به يك جمع‌بندي مي‌رسد و مقاله‌اي ارائه مي‌دهد. ضمن اينكه ما به لحاظ سابقه تاريخي و منابع يقين داريم كه صفي‌الدين ارموي ايراني بوده است، دليل بيان اين مسئله در سطح جهان بيشتر به خاطر ديگراني است كه به خودشان اجازه مي‌دهند اين افراد را وابسته به خود نشان دهند. مثل كاري كه در مورد كمال‌الدين بهزاد، مولوي، و خيليهاي ديگر انجام گرفته. ضروري است كه ما به سرعت دست به كار شويم و شناسنامه اين افراد به نام ما در تاريخ ثبت شود.

-اما با توجه به سابقه‌اي كه در اين زمينه داريم، به نظر نمي‌رسد تلاش اساسي در اين مورد انجام شود! به نظر شما آيا ما ايرانيها به فرهنگ و هنر و تاريخمان بي‌توجه نيستيم؟
در همه جاي دنيا ملتها براي خود تاريخ سازي مي‌كنند. مثلاً صهيونيستها آثار تاريخي اقوام ديگر را سرقت مي‌كنند و بعد با دفن و كشف مجدد آنها تلاش مي‌كنند اين آثار را با نام خود به ثبت برسانند و براي خود تاريخ بسازند. كشورهاي اطراف ما هم مي‌خواهند براي خود هويت ملي ايجاد كنند. اما ما در هويت ملي آنقدر قوي و غني هستيم كه به آن بي‌توجه شده‌ايم. ملت ما فكر مي‌كنند آنقدر شخصيت علمي، فرهنگي و هنري دارند كه اگر تعدادي از آنها را ديگران تصاحب كردند اتفاقي نمي‌افتد. اما اين را نمي‌دانند كه در سرقتهاي فرهنگي هميشه مشاهير انتخاب مي‌شوند. ملتي كه رابطه‌اش را با گذشته‌اش قطع كند، مثل اين است كه با فرهنگ، هويت و مليت خودش قطع ارتباط كرده است. كم كاري ما در معرفي مشاهيرمان در جهان نابخشودني است.

-براي ماندگار كردن فعاليتهاي اين همايش و اين حركت آيا برنامه خاصي داريد؟
قصد داريم آثار صفي‌الدين ارموي را چاپ كنم. كتاب «ادوارالشرفيه» ايشان از زبان عربي به فارسي ترجمه خواهد شد. زندگينامه صفي‌الدين ارموي تدوين و به چند زبان منتشر مي‌شود. تعدادي از شرح آثاري كه در مورد آثار اين هنرمند در طول تاريخ نوشته شده با توجه به امكانات انتخاب و چاپ مي‌شود.

در بخشهاي كارگاههاي عملي اين همايش نيز كارهايي انجام خواهد شد كه ماندگار است.

در حوزه خوشنويسي نيز علاوه بر معرفي آثار ايشان، به آثار شاگردان اين هنرمند نيز پرداخته خواهد شد. بزرگترين كاتبان قرن هشتم به خصوص خوشنويسان تماماً از شاگردان ايشان محسوب مي‌شوند. اين دوره در تاريخ خوشنويسي اسلامي شكوفاترين دوره در هنر اسلامي محسوب مي‌شود. هنرمندان اين دوره هستند كه پايه‌گذار شيوه‌هاي مختلف هنري در ايران، عثماني و كشورهاي غربي مي‌شوند. نقش صفي‌الدين ارموي در تربيت هنرمندان اين دوره بسيار بالاست.

شهرت زمان خود او هم بيشتر در حوزه خوشنويسي بوده است.

-از آثار اين هنرمند در داخل كشور آيا چيزي موجود هست و آيا برنامه‌اي براي گردآوري اين آثار داريد؟
كتابها موجود است، اما نسخه‌هاي خطي بيشتر در كشورهاي اروپايي، روسيه، انگلستان، فرانسه، آلمان، آمريكا، تركيه و ... است. ما قصد داريم تمامي نسخه‌هاي موجود را از طريق تهيه و فيلم و اسكن در اختيار بگيريم و تصحيح كتاب را بر اساس همه نسخه‌ها انجام دهيم.

متأسفانه از آثار كتابت قرآني اين هنرمند كه در تاريخ ذكر شده نسخه‌اي در اختيار ما نيست، اما بعضي از نسخه‌هاي كتاب ادوار الشرفيه را كه به خط صفي‌الدين ارموي است در اختيار داريم. اين نسخه‌ها به لحاظ سبك شناسي و مكتب شناسي موسيقي قابل تحصيل و بررسي است. در بخش نمايشگاهي اين همايش نيز تلاش مي‌كنيم با بازسازي و بازنمايي آثار صفي‌الدين ارموي هنر او را معرفي كنيم.

-كيفيت آثار و مقالات داخلي در قياس با آثار و مقالات خارجي به چه صورت است؟
به لحاظ كمي تعداد پژوهشها و آثار خارجي بيشتر است. اما كساني هم كه در حوزه داخلي به اين موضوع پرداخته‌اند از شأن مناسبي برخوردارند و به نوعي به پژوهشگران خارجي پهلو مي‌زنند. ما هنرمنداني همچون استاد پورجوادي و نصر را هم داريم كه در خارج از كشور ساكن هستند و در اين همايش شركت مي كنند.

-برنامه‌هاي آتي گروه موسيقي فرهنگستان هنر چيست؟
فهرستي از شخصيتهاي برجسته حوزه موسيقي جهان اسلام و ايران تهيه شده است كه بر اساس اولويت بندي براي هر كدام همايش جداگانه‌اي برگزار خواهد شد. اما هنوز اين فهرست قطعي نشده است.