فرهنگستان هنر در راستاي رسالت خود جهت دستيابي به اهداف كلان و مهم فرهنگي و هنري و همچنين ارج نهادن به پيشكسوتان و شناسايي، حفظ و احياي هنرهاي سنتي ايران، گردهمايي با عنوان «گنجينه هاي از ياد رفته هنر ايران» در رشته هاي كتاب و كتاب آرايي، نگارگري، هنرهاي صناعي، فرش و هنرهاي مرتبط با معماري برگزار خواهد كرد.

برنامه نشست تخصصي و اطلاع رساني اين گردهمايي، روز سه شنبه، دوم مردادماه، با حضور جمعي از اعضاي هيئت علمي اين همايش و دانشجويان و علاقه مندان هنرهاي سنتي در مجموعه نقش جهان برگزار شد.

نامورمطلق: هنرهاي سنتي، مهم ترين عنصر هويت ملي و هنري ماست
دكتر بهمن نامورمطلق، دبير فرهنگستان هنر و دبير كل گردهمايي «گنجينه هاي از ياد رفته هنر ايران»، در ابتداي اين نشست درباره ضرورت هاي برپايي اين گردهمايي سخنراني كرد و گفت: «در پي فعاليتهاي گروه هاي سنتي فرهنگستان هنر كه تا به حال در جهت شناسايي، معرفي و پاسداري از هنرهاي سنتي صورت گرفته است، و از جمله اين فعاليت ها ميتوان به پژوهش ها، آموزشهاي سنتي، ايجاد كارگاه ها، تجليل از هنرمندان و برگزاري نمايشگاه ها اشاره كرد؛ اين بار به انجام دو فعاليت مهم در زمينه هنرهاي سنتي اقدام كرده ايم كه يكي ايجاد دانشگاه هنرهاي ايراني است كه در شوراي عالي هنر به پيشنهاد همين گروه طرح و تصويب شده و ديگري برپايي همايش «گنجينه هاي از ياد رفته هنر ايران» است كه شايد بتوان آن را به عنوان مهم ترين همايش در عرصه هنرهاي سنتي تاريخ ايران قلمداد كرد.»

او در ادامه درباره انگيزه اصلي فرهنگستان هنر در باب برپايي اين گردهمايي گفت: «فرهنگستان هنر به عنوان عالي ترين نهاد هنري، موظف است به تمام هنرهاي نو، سنتي و هنرهايي كه از ديگر كشورها به بدنه اصلي هنري ايران اضافه شده اند، بپردازد. اما اين بار به دليل وضعيت بحراني كه درباره هنرهاي سنتي ايجاد شده، اهتمام فرهنگستان هنر در پرداختن به اين هنرها به مراتب بيشتر است. آمارهاي بالايي كه نشانگر به فراموشي سپرده شدن اين هنرها هستند و همين طور تعداد قليل هنرمندان بازمانده اين عرصه، كه بيم آن مي رود به زودي با از دست رفتن همين عزيزان هنرمند، هنرهاي سنتي ايران به كل به دست فراموشي و نابودي سپرده شود. بنابراين همين ضرورت ها گروه هنرهاي سنتي فرهنگستان هنر را بر آن داشت تا به برگزاري اين گردهمايي بپردازد.»

او در ادامه گفت: «دو نوع رويكرد مختلف مي توان نسبت به وضعيت پيش آمده درباره هنرهاي سنتي داشت؛ يكي اينكه با يك نگاه انفعالي بپذيريم كه سرنوشت اين هنرها به هر حال طي گذر زمان و پيامدهاي فرايند زماني اين است كه به دست نابودي و فرسودگي سپرده شود و ديگر اينكه معتقد باشيم كه محتوميتي بالاتر از اراده انسان ها وجود ندارد و انسان ها ميتوانند با اراده خود جلوي مرگ اين هنرها را بگيرند. ما به اين نظريه دوم معتقديم و به همين جهت به انجام فعاليت هايي در جهت احياي هنرهاي سنتي ايران پرداخته ايم. چنان كه در كشورهاي ديگري نظير چين، هند و... نيز احياي هنرهاي سنتي صورت گرفته است، كه البته اين امر به اراده ما بستگي دارد.»

نامورمطلق در پايان افزود: «هنرهاي سنتي، مهمترين عنصر هويت ملي و هنري ماست و اگر اين هنرها از ميان روند، ديگر ما چيزي براي ارائه هويت اصيل هنري خود نخواهيم داشت. علاوه بر اين هنرهاي سنتي نيز ميتوانند در ايجاد روابط انساني در حوزه آموزش و اشتغال زايي هم مؤثر باشند. ثبت آثار بازماندگان اين هنرها در جهت ماندگار سازي آنها و يافتن كاربردهاي نوين براي استفاده از اين هنرها در زندگي روزمره، بهترين راه پاسداشت و احياي اين هنرها است.»

مكي نژاد: مباحث عمده مقالات همايش گنجينه ها حول هنرهاي معماري و صناعي است
مهندس مهدي مكي نژاد، دبير علمي اين همايش، در ادامه به بيان چشم انداز علمي همايش گنجينه ها پرداخت و گفت: «يكي از محورهاي مختلف اين همايش شامل مقالات است كه تا به الان حدود 144 مقاله به دست ما رسيده كه 125 تاي آن به صورت چكيده و 19 تاي آن به صورت اصل مقاله ارائه شده است.

مقاطع تحصيلي كه به ارائه اين مقالات پرداخته اند بيشتر حول و حوش كارشناسي و كارشناسي ارشد هستند و چندتايي هم از دانشجويان دوره دكترا و فارغ التحصيلان اين مقطع مقاله فرستاده اند. در بخش سفارش مقالات نيز قريب به بيست سفارش مقاله به اساتيد شناخته شده در اين حوزه داده ايم كه مقالات خود را به صورت ويژه براي ما ارسال مي كنند.»

او در ادامه درباره مباحث مطرح شده در مقالات گفت: «مباحث عمده اين مقالات بيشتر حول و حوش تزيينات معماري اعم از كاشي كاري، گچ بري و... است. بعد از آن مقالات شامل موضوعات هنرهاي صناعي است. البته ما بخش موسيقي و هنرهاي نمايشي را در اين گردهمايي به دليل حجم گسترده موضوعات مربوط به هنرهاي سنتي كنار گذاشتيم.»

مكي نژاد سپس درباره فعاليت هاي جنبي گردهمايي گنجينه ها توضيح داد: «برگزاري بخش كارگاه و نمايشگاه اين گردهمايي از فعاليت هاي مرتبط با اين همايش است كه ما در روزهاي بيست و پنجم و بيست و ششم آذرماه در مجموعه فرهنگي-هنري صبا نمايشگاهي را از هنرهاي سنتي داير خواهيم كرد. بخش هايي از آثار اين نمايشگاه از موزه ها و بخش هاي ديگر آن از نهادهاي خصوصي گردآوري شدهاند. در خلال اين نمايشگاه نيز ما به مدت بيست روز از برخي هنرمندان سنتي دعوت خواهيم كرد كه به صورت عملي و زنده به ايجاد آثار هنرهاي سنتي بپردازند.» او افزود: «بخش فيلم هاي مستند نيز از ديگر فعاليت هاي مرتبط با اين همايش است كه به تهيه و نمايش فيلم هايي از جنبه هاي هنرهاي سنتي كه قابل تصويرسازي هستند مي پردازد.»

به دليل نوع كار اين همايش، مي طلبد كه ما بيرون از تهران به انجام برخي از فعاليت ها و برپايي پيش همايش ها بپردازيم و ما تا روز برپايي اين همايش در حدود ده پيش همايش در شهرهايي كه اعلام آمادگي كردهاند خواهيم داشت.

طرح ديدار با هنرمندان سنتي نيز از فعاليت هاي مهم اين همايش است كه ما تا به حال در حدود ده هنرمند برجسته هنرهاي دستي و سنتي را براي ديدار برگزيدهايم كه از ميان آنها مي توان از اساتيدي چون استاد كي خسرو خروش، هنرمند خوشنويس، و استاد حاج محمد گليار، هنرمند معمار، اشاره كرد.

انتشارات اين همايش نيز در حدود 30 كتاب قرار است كه براي اين گردهمايي چاپ و گردآوري كند كه تاكنون نزديك به نوزده تاي آنها در دست چاپ قرار دارند.

نشست ها و جلسات هيئت علمي و انتشار ويژهنامه ها نيز از ديگر فعاليت هاي اين همايش است.

شريف زاده: پرداختن به هنرهاي سنتي،پرداختن به فرهنگ و اعتقادات ما در طول تاريخ است
در بخش دوم اين نشست كه به رياست حسن بلخاري صورت گرفت، ابتدا مهندس شريف زاده، رئيس گروه هاي سنتي فرهنگستان هنر، به بيان سخنراني خود با عنوان «ضرورت حفظ هنرهاي سنتي» پرداخت و گفت: «پرداختن به آنچه كه در هنرهاي سنتي اتفاق ميافتد، به دليل نوع خاص اين هنرها است كه با تفكرات، آداب، رسوم و سنت هاي ويژه ما آميخته شده است. پرداختن به اين هنرها پرداختن به تمام اعتقادات و تفكرات ما در طول تاريخ است.»

او در ادامه گفت: «شايد به واقع از ميان رفتن چند شيء با چند تكنيك هنري در دنيايي كه روز به روز تكنيك هاي قديمي جاي خود را به شرايط و تكنيك هاي جديدي مي دهند كه با زندگي ماشيني امروزي بيشتر مطابق باشند، چندان از اهميت خاصي برخوردار نباشد. ولي هنرهاي سنتي به واسطه تجلي صورت هاي الهي در آنها به عنوان حاملان فرهنگ و تمدن ايراني به شمار مي روند. بنابراين از ميان رفتن آنها امر چندان بي اهميتي نيست.»

وي در پايان افزود: «آنچه كه در هنرهاي سنتي تجلي مييابد، تجلي حق است و هنرمندان سنتي در پي كسب معرفت، به خلق اين آثار ميپردازند. به همين جهت بايد در حفظ آنها اهتمام بورزيم، كه البته اين امر تنها توسط پژوهشگران و هنرمنداني كه معقتد به اين هنرها هستند، صورت خواهد گفت.»

رستمي: لزوم تعميق بيشتر در حوزه پژوهش هاي هنرهاي بومي
مصطفي رستمي، دانشجوي دكتراي پژوهش هنر و نويسنده كتاب دستبافتههاي سنتي سواد كوه، درباره نقش دانشگاه ها در احياي هنرهاي بومي صحبت كرد: «به بهانه اين نشست يك آسيب شناسي در راستاي پژوهش هايي كه در دانشگاه هاي هنري صورت مي گيرد انجام دادهايم كه مختصراً برخي از مشكلات ما را در اين زمينه بيان مي كند.»

او در ادامه به بيان نكاتي در پژوهش هاي دانشگاهي جهت ضعف يا قوت در احياي هنرهاي بومي پرداخت و گفت: «در دانشگاه هاي هنري ضعف اعتبارات پژوهشي، هم با نگاه سختگيرانه مادي بررسي ميشوند و هم نگاه معنوي. بُعد مادي اين امر به دليل نبود بودجه كافي در مورد انجام اين پژوهش ها است. اعضاي هيئت علمي دانشگاه ها نيز ترجيح ميدهند كمتر از وجود دانشجويان نخبه در اجراي اين پژوهش ها بهره بگيرند و كاركردهاي دانشجويان نيز به دليل عدم به كارگيري تدبير درست مدرسان هنر، نهايتاً به پراكنده شدن و عدم يكپارچگي كارها منجر مي شود.» وي افزود: «بسياري از دانشجويان به خصوص دانشجويان شهرستاني از امكانات درست پژوهش مثل منابع كافي و... برخوردار نيستند كه باعث رغبت كمتر دانشجويان در انجام اين امور ميشود. هر چند با وجود برخي از كانون ها و انجمن هاي علمي و فرهنگي كه از طريق آنها دانشجويان مي توانند با اعضاي هيئت علمي دانشگاه ها يا نهادهاي فرهنگي همكاري كنند، با اين حال در اين زمينه هم فعاليت چنداني را شاهد نيستيم كه شايد اين به خاطر كمرنگ بودن بُعد فرهنگي اين امر است.»

رستمي در ادامه صحبت هايش ديگر مشكلات بخش پژوهش دانشگاه ها را به شكل فهرست وار مطرح كرد و گفت: «عدم تحرك دروني و محتوايي هم زمان بخش اجرا و بخش پژوهش، سهم پايين بودجه هاي تحقيقاتي در دانشگاه ها و دستگاه هاي اجرايي، بي اطلاعي و عدم توجه دستگاه هاي اجرايي به امر تحقيق و عدم موضوعات پژوهشي و ضعف در نهادينه شدن نظام انگيزشي پژوهشگران، همگي گوشه اي از مشكلات موجود بر سر راه پژوهش هاي دانشگاهي است.»

او در پايان با اشاره به لزوم تغيير و تعميق بيشتر در حوزه پژوهش هاي هنر بومي گفت: «خلق و تأسيس رشته هاي دانشگاه هنر بر اساس توسعه، نوآوري و پژوهش محوري و لزوم تعميق و تغيير بيشتر در حوزه پروژه هاي تحقيقاتي حوزه هنرهاي بومي، همچنين حذف برخي از پارامترهاي موجود در پرسش نامه هاي پژوهشي كه شايد چندان مورد استفاده هنرهاي بومي نباشد، همگي در بالا بردن سطح كيفيت پژوهش ها مؤثر هستند.»

عليمحمدي: اميدواريم اين نشستها بازخورد مثبتي براي هنرمندان گمنام داشته باشد
جواد عليمحمدي، دانشجوي دكتراي پژوهش هنر و نويسنده كتاب زيلوي يزد، درباره جايگاه نقش هاي بومي در هنرهاي سنتي سخنراني كرد و گفت: «اميدواريم ماحصل اين نشست ها و بحث هايي كه مطرح مي شود، بازخوردي هم براي هنرمندان گمنام شهرستاني داشته باشد. افرادي كه بعضاً تنها از طريق نهادهايي كه تأسيس شده حقوق ميگيرند، بدون اينكه كار آنها ديده شود و اثر آنها ثبت شود.»

او در ادامه با اشاره به كار تحقيقاتي خود در كرمان گفت: «اميدواريم تمام اين زحماتي كه فرهنگستان هنر در زمينه حفظ و احياي هنرهاي از ياد رفته مي كشد نهايتاً منجر به انجام عملكردهاي مثبت ديگري از سوي سازمان ها و نهادهاي ديگر شود. مثلاً در حوزه فرش ايران تنها يك زيلو وجود دارد. در حالي كه شاهكارهاي هنري اين كشور در جاهاي مختلف در حال از بين رفتن و فراموش شدن هستند. آثار گرانبهايي كه يا براي گرم كردن سوزانده مي شوند و يا آنها را به عنوان كود دفن ميكنند.»

او سپس صحبت هايش را با ارائه توضيحات و مثال هايي درباره نقش رفتارشناسي و گويش شناسي در شناخت و درك طرح هاي زيلوها پايان داد.

گفتني است در پايان اين نشست جلسه پرسش و پاسخي ميان دانشجويان، پژوهشگران و جمعي از اعضاي هيئت علمي همايش «گنجينه هاي از ياد رفته هنر ايران» برگزار شد.