نشست «بررسی نویافته‌های هنر مانوی در چین و ژاپن» با هدف شناخت عمیق‌تر میراث تاریخی و تمدنی فرهنگ و هنر شرق، با حضور دکتر محمد شکری فومشی و سونیا میرزایی به برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی پژوهشکدة هنر فرهنگستان هنر، در این نشست پژوهشی که شنبه 16 بهمن در تالار همایش‌های این مجموعه برگزار شد، ابتدا نسرین دستان، مديرگروه هنر شرق پژوهشکدة هنر، با تببین اهداف این گروه در فراهم ساختن امکان شناخت بیشتر و عمیقتر با مبانی و مولفه‌های این میراث هنری و دستاوردهای آن، نشست‌های برگزار شده توسط این پژوهشكده را گامی در جهت تحقق این هدف عمده دانست و با بیان مقدمه‌ای از قلمرو تفکر و تعلیمات مانی و جغرافیای فکری مانویت و گسترش دامنه آن تا مرزهای شرقی و چین، به منشاء و خاستگاه ایرانی این « اندیشه» و «آئین» و اشاعه هنر آن در آن سرزمین با همین ریشه ایرانی، پیش‌روی آن تا ترکستان شرقی و چین و شناخته شدن آن به عنوان یکی از ادیان رسمی ترکان اویغور در قرن 8 میلادی اشاره کرد و گفت: این منطقه یعنی ترکستان در شرق چین و شرقی‌ترین نقطه چین، به عنوان مرز فرهنگی و کانون تبادلات و تعاملات فرهنگی و هنری آن روزگار به شمار می‌رفته است.
ادیان مختلف، با توجه به همزیستی در یک نقطه و هم زمان با هم، و تعامل و تبادل و داد و ستدی که بین آن‌ها صورت می‌گرفت، بر یکدیگر تأثیر داشتند؛ و ما تقریباً در هیچ کجای جهان آن روزگار، نظیر و مشابهی برایش نمی‌یابیم. وی با ذکر ویژگی‌های منطقه «تورفان» و گنجینه عظیمی که از فرهنگ، جهان‌شناسی ، طریقت و هنر مانویت در آن نقطه یافت شده است اظهار داشت: تا کنون بخش مهمی از اسناد این گنجینه بزرگ و پنهان به همه جای جهان از جمله آلمان، فرانسه، روسیه و ژاپن انتقال یافته است و در موزه‌ها و کتابخانه های اروپای نگهداری می‌شود.
سپس دکتر محمد شکری فومشی و سونیا میرزایی به ترتیب به ایراد سخنرانی در باره «نویافته های هنر مانوی در چین و ژاپن» پرداختند.
محمد شکری فومشی، مدرس و عضو هیات علمی دانشگاه ادیان و مذاهب، متخصص و صاحب‌نظر مطالعات مانوی، ایران‌شناس با گرایش تاریخ و ادبیات ایران، دانش آموخته دانشگاه برلین و عضو انجمن بین‌المللی مطالعات مانوی که تألیفات متعددی از مقاله و کتاب در این حوزه دارد، نخستین سخنران این نشست بود که سخنراني خود را با شرحی از ناشناخته بودن این حوزه مطالعاتی در کشورمان آغاز کرد.
وی با بیان اینکه در طول سال در ایران، تنها پنج یا شش مقاله تخصصی در این حوزه منتشر می‌شود، افزود: ما گمان می‌کنیم همه آن میراث که از مانویت داریم تنها و تنها منحصر به همان اسنادی است که در آستانه قرن بیستم در منطقه تورفان کشف شده بود.
اين پژوهشگر در ادامه به ذکر سابقه‌ای از کشف متون تورفانی در آغاز قرن 20 توسط یک هیات اکتشافی از آلمان که توسط ویلهلم به آن منطقه اعزام شده بود پرداخت و افزود: این اکتشافات در سه مرحله صورت گرفت و در مرحله نخست، این گروه موفق به یافتن چهل هزار برگ سند شد که از این میان، یافته‌های هنری منحصر به همان تصویرها و دیوارنگاره‌ها بوده است.
دکتر شکری سپس با اشاره به چاپ مستندات و مدارک هنری در کتاب‌های دو باستان‌شناس آلمانی(مولر و لوکوک)، خاطرنشان کرد: بعد از این دو نفر، هانس یوآخیم کلیم کایت کتاب « هنر مانوی» را منتشر کرد که این کتاب در ایران توسط دکتر اسماعیل‌پور ترجمه شده است. اشکال عمده کار او این است که همچون دو نفر قبلی تخصص هنری نداشت و زبان‌شناس بود نه هنرمند. تفسیرهایی هم در این کتاب با استفاده از متون مانوی نوشت اما باید دانست که بدون آگاهی‌های مردم‌شناسی، زبان‌شناسی و اسطوره‌شناسی امکان شناخت درست و کاملی از این تصویرها فراهم نخواهد شد. و سرانجام آخرین چهره شاخص که در این حوزه دست به پژوهش زده خانم سوزانو بولاچی است که در حال حاضر بزرگترین متخصص هنر مانوی در دنیاست و متخصص شناخته شده و مطرحی هم سراغ نداریم.

این صاحب‌نظر مانوی پژوه در ادامه سخن خود با بیان تاثیر اندیشه‌ها و تعالیم مانوی در دوره خوارزمشاهیان در ایران، سیری از تکوین مانویت در افق تاریخی از ماجرای مهاجرت و اقامت مانویان در طول قرن‌ها در ترکستان از قرن چهارم میلادی در دوره ساسانی ( سلطنت شاپور اول ) و تعامل پادشاه تخارستان با دربار چین در قرن ششم به تشریح یافته‌های تازه در معبد مانوی و اسناد، تصاویر و کتیبه‌های بسیار توسط گروه پژوهشگران ژاپنی و نیز چگونگی یافته شدن این معبد و راهبان مانوی که شباهتی تمام به راهبان بودایی و دائویی داشتند پرداخت.

در ادامه جلسه سونيا میرزایی، مبحث یافته‌های جدید هنر مانوی را با اشاره به جزئیات تصاویر، نگاره ها و مستندات برای حاضران جستارگشایی کرد.
اين کارشناس هنری در آغاز سخن خود به تقسیم‌بندی آثار و مواریث به جامانده از هنر مانوی در 4 دسته ترسیمی (شامل: نقاشی روی دیوار و نقوش ابریشم که ابریشم نگاره‌ها و پرده‌های ابریشم)، آثار هنرها و صناعت‌های دستی (شامل: تندیس‌ها و نقش برجسته‌ها)، آثار معماری (شامل: آرامگاه ها و معابد) و آثار مکتوب (شامل: کتیبه ها و دست نوشته‌های نظم و نثر) پرداخت.

وی در ادامه به ترکیب و اختلاط عناصر مانوی با بودایی، مسیحی و زرتشتی در طول تاریخ با ارائه تصاویر پرداخت که با توضیحانی از جانب دکتر شکری همراه بود. وی در این قسمت، مطالبی در خصوص اصول و مبانی اعتقادی و معرفت شناختی مانویت، چگونگی و ساز و کار کشف اصالت مانوی این آثار بر اساس الگوها و مولفه‌های نمادشناسی، نشانه‌شناسی، کیهان‌شناسی و عناصر فکری مانویت و همچنین متون مانوی یافت شده از فوجیان و پرده‌های کیهان نگاره و طومارنگاره‌های کیهانی چینی مانوی ارائه کرد و سخن خود را با اشاره به ضرورت گونه‌شناسی میراث مانویت به پایان برد. در پایان، پرسش و پاسخ با مشارکت حاضران این نشست برگزار شد.