پژوهشکده هنر پنجمین نشست از سلسله‌نشست‌های: "نقد کتاب‌های هنر معاصر" را به بررسی و تحلیل کتاب "هنر به منزله تجربه" اثر "جان دیوئی" و با ترجمه "مسعود علیا" اختصاص داد.

به گزارش روابط عمومی پژوهشکده هنر وابسته به فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی در این نشست که عصر روز چهارشنبه پنجم خردادماه سال جاری با حضور علاقه‌مندان مباحث تخصصی و تحلیلی هنر در خانه هنرمندان ایران برگزار شد "مسعود علیا" مترجم کتاب و "امیر مازیار" به ارائه دیدگاه‌های خود پرداختند که گزارش آن درپی می آید:

دکتر مسعود علیا و افقی که این کتاب و سنت اندیشه از دل آن برآمد- از "زیست جهان" تا "تجربه روزمره"

آغازگر این نشست، دکتر مسعود علیا، دکترای فلسفه، بود که در ضمن مترجم این کتاب هم هست. وی ابتدای سخن را به بیان مقدمه‌ای از سنت فکری پراگماتیزم اختصاص داد. وی آنگاه با تبیین دوگانه: تئوری- پراکسیس یا: نظر- عمل و تعریف ریشه "پراگما"، پراگماتیسم را رویکردی عنوان کرد که تلاش می‌کند تا حق "عمل" را در تجربه زیستی و در فلسفه‌ورزی ما ادا کند یا به تعبیری دیگر در تقابل دوگانه: نظر- عمل جایگاه عمل را برتری بخشد اما از منظر "دیوئی" این مدل تقابل دوگانه پاسخگو و راهگشا نیست. او به جای تقدم بخشیدن "یکی" بر "دیگری" از "وضعیت"ی سخن می‌گوید که این دوگانگی از دل آن برآمده است. این وضعیت: "تجربه" است که از دید دیوئی دربرگیرنده نظر و عمل، هردو است.
این مدرس و پژوهشگر فلسفه هنر در ادامه با تأکید بر اشارات فیلسوفانی چون: پاتنا، رورتی، سیدنی اوک و اسپیگربرگ نقطه عزیمت بحث خود را در خصوص پراگماتیزم از منظری دیگر ترسیم کرد که به بیان پاتنم این گونه تعریف می‌شود: «پراگماتیزم نحوه‌ای بازگشت به زندگی روزمره و کاوش و بررسی زندگی و توصیف زیست جهان، نشان دادن این است که چگونه لایه‌ها و قشرهای بالاتری که فرهنگ را با آنها تعریف می‌کنیم از دل این "زیست جهان" برمی‌خیزند و از چه اشکالی با "تجربه زیستی" ما پیوند پیدا می‌کنند.»
وی در تداوم سخن خود دستاورد کار دیوئی و پراگماتیزم اورا به‌طور خاص واجد ظرفیتی چشمگیر برای گفتگو و تعامل با سنت‌‌های فکری دیگر - که دست‌کم سنت‌های شکل گرفته در جهان آنگلوساکسون نبوده‌اند- و به‌طور خاص: گفتگوی او با سنت فلسفی هایدگر و به‌طور عام: با سنت پدیدارشناسی و آن شاخه‌ای که امروز به آن: "پدیدارشناسی زندگی روزمره" می‌گوییم، معرفی کرد.
مترجم کتاب "هنر به منزله تجربه" در ادامه با شرح تعاملات فکری دیوئی بر اساس چارچوب مفهومی خود با پدیدارشناسی زندگی روزمره در فلسفه هایدگر پس از نگارش کتاب "هستی و زمان" تأکید کرد: «آنچه کار دیوئی را از سایر همتایان خود متمایز و برجسته می‌کند آن است که دیوئی رجوع خود به زیست جهان و تجربه روزمره را در چارچوبی انجام می‌دهد که چندان مطلوب "هوسرل" و "هایدگر" نیست و آن: ناتورالیسم یا طبیعت‌گرایی است. طبیعت‌گرایی برای دیوئی به این معنا است که تمامی جلوه‌ها و عناصر "در جهان بودن" از پایین‌ترین تا بالاترین سطوح و اشکال ایده‌آلیزه مواجهه با جهان مثل علم و فلسفه و... در تحلیل نهایی برآیندی از رویارویی موجودی طبیعی به نام انسان با جهانی طبیعی است. سرتاسر ماجرای فرهنگ هم در همین جهان طبیعی می‌گذرد و قائل به جهانی فراطبیعی یا جهانی به موازات این جهان طبیعی نیست.»
سخنران با این چشم‌انداز وارد رویکرد دیوئی به فلسفه شد و آنگاه به طرح و تبیین مفاهیم کلیدی او همچون: طبیعت- به مثابه محیطی که در جریان زندگی و حیات در آن تجربه زیستی به گونه‌ای رقم می‌خورد که مقدم بر دوگانه: سوژه- ابژه است- ، مفهوم هوشمندی (اینتلیجنس)- که در تناظر با همان طبیعت‌گرایی بوده و به عمد از مفهوم عقلانیت (اینتلکت) فاصله می‌گیرد-، ارگانیسم- به معنای موجود هوشمند- پرداخت و برآیند نظریه او را این‌گونه ارزیابی کرد: «مرز میان علم و زندگی روزمره از دید او یک مرز واهی است. ایده هم از دید او طرحی و نقشه‌ای است برای عمل و ایده‌ها توجیه و اعتبار و کارسازی خود را در تحلیل نهایی از رهگذر مواجهه با همین موقعیت‌های (پرابلماتیک) یا مسأله‌ساز است که پیدا می‌کنند.»
مسعود علیا بخش دوم سخنان خود را با اشاراتی به رویکرد کلی و عام کتاب به هنر و طرح مباحثی از زیبایی‌شناسی پراگماتیزم آغاز کرد و با بحث زیبایی‌شناسی روزمره و تبیین نسبت بین هنر و زندگی روزمره ادامه داد. وی با تعریف اثر هنری از دید دیوئی که: فراتر از شیئیت تجسد یافته و دیدن و دریافت آن در جنبه فعلیت و فرایند کنشی در خلق اثر اظهار داشت: «از دید دیوئی هنر پیش از آن‌که "اثر" باشد "صفت" است و پیش از آن که "اسم" باشد نحوه‌ای از "بودن" در جهان است.»
قسمت بعدی گفتار مترجم کتاب، بحث "سرچشمه‌های اولیه تجربه هنری" بود که نکاتی از نظریه دیوئی در خصوص عبور از تلقی موزه‌ای به سرچشمه های ناب و ناپرورده و اولیه بیان داشت و افزود: «سرچشمه آنجاست که ما با کیفیات حسی وارد مواجهه‌ای "دیگرگونه"، بجای ادراک‌های پراکنده و گسسته، می‌شویم و از دل این مواجهه تجربه‌ای شکل می‌گیرد و تحقق می‌یابد که شدت بیشتری یافته است. صورت‌های بالیده و پرورده هنر جز از حیث ترکیب، ماهیتاً با این تجربه اولیه تفاوتی ندارند.» وی سخن خود را با ذکر این نکته جمع‌بندی کرد که: «ما در یک تجربه زیبایی‌شناسانه با تجربه‌ای مواجهیم که حاصل مشارکت جسمی، ذهنی، عاطفی، عملی مشارکت کننده با موضوع مشاهده هستیم.»

امیر مازیارو سیر تکوین نظریه‌های زیبایی شناسی در سنت فلسفه تحلیلی

دومین و آخرین سخنران این نشست "دکتر امیر مازیار" دکترای فلسفه و مدرس دانشگاه هنر و مترجم تخصصی حوزه فلسفه هنر و حوزه‌های مرتبط بود. وی بخش نخست گفتار خود را به مباحثی در باب ترجمه این کتاب، ارزش‌ها و امتیازات کار مترجم و انتخاب‌های هوشمندانه او در ترجمه که فارغ از فضاهای رایج با شناخت نیازهای پژوهشی موجود به سراغ متون پایه و محوری رفته و بخشی از خلاء موجود در کشور را جبران کرده اختصاص داد.
در بخش دوم ابتدا سیری از تکوین نظریه‌های زیبایی‌شناسی در سنت فلسفه تحلیلی را بیان داشت و آنگاه خاستگاه‌های نظریه دیوئی و تأثیرگذاری او در سنت تحلیلی را بر نویسندگان و اندیشمندان پس از خود تشریح کرد. وی سپس به تأثیرگذاری او بر گادامر و پیوندها و مشابهت‌های آراء این دو اشاره کرد و سپس به آن دسته از دیدگاه‌های دیوئی در باب تجربه اثر هنری پرداخت که حلقه واسط و نقطه پیوند نگاه پراگماتیستی و نگاه پدیدارشناختی محسوب می‌شود. این مدرس و پژوهشگر هنری سپس بخش مبسوطی از گفتار خود را با اشاره و استناد به بخش‌های مختلف کتاب مورد بررسی: "هنر به منزله تجربه" به طرح مباحث محوری آن همچون: معنی رویکرد سوبژکتیو به اثر هنری، تبدیل وجود "ناظر" به "بازیگر" در میدان اثر هنری، تناظر دیدگاه‌های دیوئی با مفهوم "بازی" از دیدگاه گادامر، مفهوم تقلید در اثر هنری و تجسم و ترسیم ذات پدیده‌ها در هنر پرداخت.
یادآور می‌شود پژوهشکده هنر فرهنگستان هنر، نشست‌های نقد و بررسی کتاب‌های ترجمه و منتشر شده در حوزه هنر معاصر را همچنان با حضور مترجمان، صاحبنظران و منتقدان و عموم علاقه‌مندان مباحث هنری برگزار خواهد کرد.

براي دريافت اطلاعات بيشتر اينجــــــا كليك كنيد.