سه معنای بنیادین واژه آکادمی و مأموریت‌های فرهنگستان هنر
مطالعه کارکردها به‌واسطه معنای لغات و تاریخچه آنها شاید رویکردی تکراری یا قدیمی باشد، اما هنوز میتوان از آن بهره برد و به‌ویژه بعضی از زوایای مفاهیمی را که به عناوین نهادها تبدیل شده‌اند روشن‌تر کرد. این روش کم‌وبیش لغت‌شناختی می‌تواند در این خصوص تا حدی یاری‌رسان باشد.
«فرهنگستان» که معادل لاتین «آکادمی» است، عبارتی کهن محسوب می‌شود و به دلیل همین کهن‌سالی نیز معانی گوناگون و متنوعی به خود گرفته است. در بعضی از فرهنگ‌ها، مانند لاروس، فرهنگستان را چنین تعریف کرده‌اند: «مجمعی از دانشمندانی که اعضای آن خود را وقف تخصص ادبیات، هنرها یا علوم کرده‌اند.» بنابراین فرهنگستان جا و تشکلی از افراد برجسته در یک حوزه محسوب می‌شود که قرار است در آن حوزه اندیشه کنند. واژه «اندیشیدن» بسیار عام است و، چنانکه خواهیم دید، امروزه منظور از آن نوع خاصی از اندیشیدن در باب هنر، ادبیات یا علوم است و، به بیان دقیق‌تر، هدف پژوهش‌هایی متمایز به‌منظور سیاستگذاری و خط‌مشی‌گذاری در عرصه کلان حوزه‌های هنری، ادبی و علمی است. در این رویکرد، فرهنگستان بیش از هر چیزی به اعضای برجسته و انجمن و گفتار آنها بستگی دارد؛ مکتب و تشکلی که در آن اعضای باتجربه و متخصصِ یک فرهنگ گرد هم می‌آیند تا درباره مباحث بنیادین و راهبردی حوزه خود تصمیم‌گیری کنند؛ به همین دلیل انتخاب افراد این انجمن بسیار مهم و تعیین‌کننده است؛ زیرا سخنان این شخصیت‌ها تبدیل به قانون و در کشور جاری می‌شود.
بیش از سی هنرمند حوزه هنرهای سنتی و صنایع‌دستی به نمایندگی هنرمندان این حوزه در نشستی که روز چهارشنبه، 11 فروردین 1400، در فرهنگستان هنر برگزار شد، با بهمن نامورمطلق، رئیس فرهنگستان هنر، دیدار و گفت‌وگو کردند.
در این نشست که با حضور بعضی از مسئولان فرهنگستان هنر برگزار شد، ابتدا حسین بختیاری، رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل مجمع هنرمندان صنایع‌دستی کشور، آمادگی این قشر از هنرمندان را برای حضور در صحنه تولید، بنا بر شعار مقام معظم رهبری برای سال 1400 (تولید؛ پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی‌ها)، اعلام کرد.
در پی انتصاب حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمدحسین نواب به سِمت مشاور رئیس فرهنگستان هنر، و با توجه به پاره‌ای از وظایف مهم اساسنامه‌ای این فرهنگستان، مبنی بر همکاری و مشارکت با حوزه‌های علمیه در سیاستگذاری مبانی فقه و هنر و پژوهش در حوزه هنرهای اسلامی، گفتوگویی کوتاه با ایشان انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید.
ایران دَرّودی، نقاش، کارگردان، منتقد هنری و هنری‌نویس ایرانی، در ابتدا چشماندازهای شهری را با گرایشی نیمه‌انتزاعی نقاشی میکرد که در ادامه آن به آرت اَنفُورمِل گرایید. از اواخر دهه 1340 «در پی یافتن ریشههای فرهنگی» خویش به نوعی تصویرپردازی ذهنی روی آورد: تصاویری رؤیاگونه از سرزمینهای یخزده، شهرهای روبه‌نابودی، با چشماندازهای کویری و با حضور مکرر نقشمایههای تمثیلی چون گُل، ریشه، سنگ، مروارید، بلور و افق نورانی.
سهراب سپهری، نقاش و شاعر ایرانی، به اعتبار اندیشهورزی عارفانه و کوششهای نوآورانهاش در بهرهگیری از دستاوردهای زیباییشناختی شرق و غرب، جایگاهی خاص در تاریخ هنر و ادب معاصر دارد.
سپهری کار جدّی خود را در مقام نقاش با سلسله تصویرهایی برگرفته و خلاصه‌شده از طبیعت آغاز کرد. نخستین آبرنگ‌ها و گواش‌های او را میتوان بازنمایی لحظه‌های تجربه شاعرانه در جهان اشیا دانست. حرکت آزاد و شتابان قلم‌مو، درهم‌شدن رنگ‌ماده، تأکید بر تباین‌های رنگی، و استفاده از عوامل تمرکزدهنده در فضای دوبُعدی (مثلاً یک لکه رنگ سرخ به نشانه لاله آتشین)، از جمله مشخصات آثار او در این دوره‌اند و اثرپذیری از نقاشی انتزاعی مکتب پاریس را نشان میدهند. با این
موزه هنرهای معاصر فلسطین فرهنگستان هنر با همکاری معاونت فرهنگی و آموزشیِ اداره‌کل اسناد و انتشارات بنیاد شهید و امور ایثارگران، نمایشگاه مجازی «روایت نقش» را همزمان با روز انقلاب اسلامی برگزار کرد.
وبینار هم‌اندیشی «هنر و رسانه‌های ارتباطی در عصر کرونا» در روز جهانی ارتباطات با همکاری گروه چندرسانه‌ای و پژوهشکده هنرِ فرهنگستان هنر برگزار شد.
در نشست اول این هم‌اندیشی که با حضور استادان برجسته حوزه ارتباطات و دیجیتال برگزار شد، غلامرضا آذری، نصرالله جهانگرد، یونس سخاوت، بهروز مینایی و علیرضا گلپایگانی، از اعضای گروه چندرسانه‌ای، سخنرانی کردند. نشست دوم این هم‌اندیشی نیز به ارائه مقالات برگزیده اختصاص داشت.
دوسالانه هنرهای دیجیتالی فرصتی برای تعامل هنرمندان کشورهای جهان اسلام
برگزاری «دوسالانه بین‌المللی هنرهای دیجیتال در جهان اسلام» یکی از برنامه‌های آتی گروه تخصصی چندرسانه‌ای فرهنگستان هنر است که در 27 اردیبهشت 1402، همزمان با روز جهانی ارتباطات، برگزار خواهد شد.به همین مناسبت با عبدالحسین لاله، رئیس پژوهشکده هنر فرهنگستان هنر گفتوگویی کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
همزمان با ماه مبارک رمضان و به همت معاونت پژوهشی این فرهنگستان، وبینار تخصصی «رمضان در آیینه هنر و آیین‌های ایرانی» سه‌شنبه، هفتم اردیبهشت هزار و چهارصد، با حضور هوشنگ جاوید، محمدجعفر قنواتی، مهدی امین‌فروغی و متین رضوان‌پور به صورت برخط برگزار شد.
کارگاه خلق اثر نقاشی‌خط با موضوع «حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام)» و رونمایی از اثر «در محضر خورشید» با هنرمندی «علیرضا روح‌الامینی‌نژاد» و اجرای زنده مناجات‌خوانی «برنا غیاث» در فضای باز «رواق هنر» فرهنگستان هنر در شب 21 ماه مبارک رمضان برگزار شد.
هنر بزرگ امام راحل این بود که دل‌های هنرمندان را متوجه حضرت حق کرد
به مناسبت ایام سالگرد ارتحال بنیان‌گذار انقلاب اسلامی، با محمدعلی رجبی، عضو پیوسته فرهنگستان هنر، گفتوگویی درباره دیدگاه امام خمینی(ره) در باب هنر انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید.
دومین مراسم گرامیداشت «روز جهانی صنایع‌دستی و تجلیل از پیش‌کسوتان هنرهای سنتی» با حضور جمعی از استادان و هنرمندان پیش‌کسوت عرصه صنایع‌دستی، مسئولان و علاقه‌مندان، عصر یک‌شنبه، 23 خرداد 1400، به مناسبت روز جهانی صنایع‌دستی، در تالار ایرانِ فرهنگستان هنر برگزار شد.
نخستین نشست از گفت‌وگوهای راهبردی فرهنگستان هنر با عنوان «هنر؛ پشتیبان یا پیشران سیاست» با حضور محمدرضا مریدی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه هنر، به همراه اسماعیل پناهی، مدیر نشست، در فرهنگستان هنر برگزار شد.
در ابتدای این نشست، اسماعیل پناهی، مشاور رئیس فرهنگستان هنر، با بیان اهداف و شیوه برگزاری این نشست‌ها، ابراز امیدواری کرد با حضور فعال و مشارکت مدیران و اعضای هیئت‌علمی، به چشم‌انداز روشنی از مسائل و چالش‌های هنر کشور و راهکارهای آن دست یابیم. سپس با طرح موضوع نشست اول گفت: در کنار رویکردهای تاریخی و زیباییشناختی و فرمالیستی در مطالعات هنر، رویکرد اجتماعی و نهادی به هنر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با آغاز موج مدرنیته و شکل‌گیری دولت‌های مدرن، فرهنگ به‌عنوان امری مهم در مناسبات اجتماعی و سیاستگذاری عمومی مطرح شد. از دهه 1980 با شکل‌گیری مؤسسات و تشکل‌های فرهنگی و هنری، مقوله سیاستگذاری فرهنگی در ژاپن، امریکا، استرالیا، بریتانیا و دانمارک از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شد و تنظیم رابطه نهاد هنر و نهاد سیاست مورد توجه حکمرانان و فعالان مدنی قرار گرفت.
پناهی سپس در بیان چالش‌های حوزه سیاستگذاری هنر مسائل زیر را عنوان کرد:
مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری (متن) کتاب مقالات هم‌اندیشی نشانه‌شناسی سبک زندگی و هنر را منتشر کرد.
این کتاب به کوشش فاطمه بنویدی گردآوری شده و احمد پاکتچی، دبیر علمی هم‌اندیشی مذکور، در مقدمه این کتاب آورده است: به نظر می‌رسد پرداختن به سبک زندگی از منظر دانش نشانه‌شناسی هم می‌تواند به‌عنوان ضرورتی علمی و عملی متناسب با مباحث جاری در زمان حاضر مطرح باشد و هم می‌تواند دوامی برای مباحث نشانه‌شناسی اجتماعی و نشانه‌شناسی اخلاق باشد. سبک زندگی مسئله‌ای است که در اتصال نشانه‌شناسی به آن، هم می‌تواند از گستره کافی در پیکره‌های مطالعاتی برخوردار باشد و هم الگوهای مختلف نشانه‌شناسی می‌تواند در آن حیطه به کار گرفته شود. در محورهای مختلف هم‌اندیشی، با وجود تنوعی که دیده می‌شود، یک پرسش کلی وجود دارد: سبک زندگی در مسیر نشانگی خود از چه سازوکاری بهره می‌جوید و نشانه‌های سبک زندگی چگونه در نظام‌های نشانه‌ای مختلف بازنمود می‌یابند و فعال می‌شوند.
مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری (متن) کتاب فرار از مدرسه را که به بررسی آثار و احوال محمدکریم پیرنیا اختصاص دارد منتشر کرد.
کتاب فرار از مدرسه (بررسی احوال و آثار محمدکریم پیرنیا از منظر تاریخ‌پژوهی معماری ایران) نوشته محمدمهدی عبداله‌زاده را انتشارات فرهنگستان هنر منتشر کرد.
در پشت جلد این کتاب آمده است:«در طی سالیان، مدح بی‌حساب پیرنیا یا بهرهگیری ابزاری از او از یک‌سو و نقد نامنصفانه او از سوی دیگر، چهره او و اندیشه‌اش را معوج و پنهان و غبارآلود کرده است. برای اینکه این چهره آشکار شود، باید با پیرنیا همدل شد؛ باید موقعیت او را درک کرد؛ درد او را فهمید؛ و راه او و ادب راه‌پیمودن او را کشف کرد.در این صورت است که نقد و سنجش او و پیش‌تررفتن از او ممکن خواهد شد.
چهارمین شماره از دور جدید فصلنامه گلستان هنر، ویژه تابستان 1399، که بیستمین شماره پیاپی این نشریه در حوزه تاریخ هنر و معماری ایران‌زمین محسوب می‌شود، به سردبیری مهدی مکی‌نژاد منتشر شد.
