تأثیر و بازتاب فرهنگ عاشورا بر نقاشی و نگاره‌های ایرانی، یک روز پیش از اربعین حسینی، در فرهنگستان هنر بررسی شد.
به گزارش روابط عمومی فرهنگستان هنر، معاونت علمی و پژوهشی این فرهنگستان، نشست «عاشورا نگاری در نقاشی ایرانی» را هفتم آبان ماه 1397 در سالن همایشهای فرهنگستان هنر با حضور استادان و علاقه مندان نقاشی قهوهخانه ای، برگزار کرد.
در این نشست علی اصغر میرزایی مهر، عضو هیئت علمی دانشکده هنر، به بیان سخنان خود با موضوع «دیوارنگاری بقاع متبرکه؛ شاخص‌ترین نمود هنر عاشورایی» و خشایار قاضی‌زاده، عضو هیئت علمی دانشکده هنر و هنرهای اسلامی دانشگاه شاهد نیز با مقاله‌ای با عنوان «خوانش شمایل‌شناسانه دو نگاره عاشورایی» به سخنرانی پرداختند.
در ابتدای نشست علی‌اصغر میرزایی‌مهر در باب تأثیر واقعه عاشورا بر هنرهای ایرانی گفت: «در طول تاریخ تشیع طیف‌های مختلف اجتماعی از جمله هنرمندان، حساسیت‌های ویژه‌ای نسبت به وقایع عاشورا و قهرمان آن، امام حسین (ع) داشته‌اند. از این رو این واقعه تأثیرگذار، از محدوده مذهبی و اعتقادی فراتر رفته و به حوزه‌های هنری گام نهادهاست. تأثیر واقعه عاشورا را در هنرهای مختلف میتوان مشاهده کرد. از جمله در هنرهای کلامی مثل شعر و داستان و هنرهای شنیداری و دیداری مثل موسیقی و نمایش و همچنین در انواع هنرهای تصویری مانند مصورسازی کتاب، نقاشی قهوه‌خانه‌ای، نقاشی پشت شیشه و کاشیکاری و ...»
این پژوهشگر و استاد دانشگاه با ارائه تصاویر اسلاید، درباره شاخص‌ترین نمود هنر عاشورایی گفت: «به موازات قدرت یافتن صفویه و حاکمیت مذهب شیعه در ایران، گونه‌ای نقاشی بر دیوار بقاع متبرکه رواج می‌یابد که اساس موجودیت خود را مدیون عاشوراست. هنرمندان برخاسته از میان توده مردم شهر و روستا، شنیده‌های خود را از وقایع گوناگون عاشورا با بیانی حماسی و اسلوبی ساده و مردم‌پسند، بر دیوارهای این بناهای مذهبی نقش می‌زنند. جنبه‌های توصیفی و روایی نقاشی‌ها به گونه‌ای است که میتوان رویدادهای خرد و کلان عاشورا را بر مبنای این نقاشی‌ها بازنویسی کرد. البته بدانگونه که بر جان و دل توده مردم نقش بسته بود؛ نه الزاماً آنسان که در منابع تاریخی آمده‌است. از این رو شایسته است که دیوارنگاره‌های بقاع متبرکه را شاخص‌ترین نمود هنر عاشورایی بنامیم.»
در ادامه، خشایار قاضی‌زاده دیگر سخنران این نشست، با نمایش دو نگاره عاشورایی بسیار معروف به معرفی آنها و خوانش شمایل‌شناسانه آن دو نگاره پرداخت و ادامه داد: «پژوهش حاضر با هدف شناسایی ویژگی‌های نمادین و هنری دو اثر نقاشی و نگارگری مرتبط با مضمون عاشورا‌ـــ‌عصر عاشورا اثر استاد فرشچیان و یا ثارالله اثر حسین پلنگی‌ـــ‌است. از آنجا که آفرینش یک اثر هنری، وابسته و متأثر از عوامل متعدد است، بنابراین برای نمادشناسی اثر هنری باید به عوامل زمینه‌ساز آن توجه نمود. موضوع تحقیق حاضر، دو اثر نقاشی و نگارگری است که در دوره معاصر بیشترین استقبال مردمی را داشته‌اند.»
این استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش که چرا این دو اثر در میان آحاد مردم چنین جایگاهی یافته‌اند، گفت: «با نگاهی به رویکرد شمایل‌شناسانه این دو اثر متوجه می‌شویم، مهمترین عامل توفیق این دو اثر، ابتدا مضمون، سپس استفاده از بیانی موجز و گزیده‌گویی در ارتباط با موضوع است. به زبان دیگر این آثار بیش از اینکه از ظهور شخصیت‌ها در تصویر بهره بگیرند از حضور شخصیت بهره گرفته‌اند.»
این نشست با پرسش و پاسخ شرکت کنندگان به پایان رسید.
گزارش کامل این نشست متعاقباً در نشریه سفیر هنر منتشر خواهد شد.
نسخه چاپي 
