حسین یاوری، از اعضای گروه علمی همایش «فرش، سنّت، هنر»، در گفت‌وگویی اظهار کرد: فرش به‌عنوان یک اثر هنری در زمینه صنایع‌دستی به فراموشی سپرده شده است.
به گزارش روابط‌عمومی فرهنگستان هنر، همایش «فرش، سنّت، هنر» از جمله برنامه همایش‌هایی است که از سوی گروه هنرهای سنّتی و صنایع‌دستی فرهنگستان هنر پیشنهاد شد و از سال گذشته دبیرخانه آن زیر نظر معاونت پژوهشی این فرهنگستان آغاز به کار کرد و قرار است تا پایان تابستان سال 1400 برگزار شود. با حسین یاوری، عضو گروه علمی این همایش، گفت‌وگویی کردیم تا از کم‌وکیف برگزاری آن مُطّلع شویم.
او ابتدا به لزوم پرداختن به موضوع فرش اشاره و اظهار کرد: در حال حاضر مشکلات و چالش‌هایی در حوزه فرش وجود دارد که به‌واسطه آن، فرش، به‌عنوان یک اثر هنری در زمینه صنایع‌دستی، به فراموشی سپرده شده و این امر مشکلاتی عدیده، ازجمله در حوزه صادرات غیرنفتی، به‌وجود آورده است. برگزاری چنین همایش‌هایی یادآوری و تذکری است که اهمیت فرش را گوشزد می‌کند؛ از این‌رو گروه تخصصی هنرهای سنّتی و صنایع‌دستی فرهنگستان هنر، پیشنهاد داد تا این فرهنگستان، به‌عنوان نهادی که بر کل هنر ایران نظارت می‌کند، به این مقوله مهم بپردازد.
او در همین زمینه توضیح داد: یکی از دلایلی که فرهنگستان هنر به این موضوع پرداخته این است که جای خالی پایِش و پردازش علمی و آکادمی موضوع فرش حس می‌شود. کار فرهنگستان هنر نگاه کلان به موضوعات فرهنگی و هنری است؛ لذا این همایش این امکان را می‌دهد تا استادان و پژوهشگران متخصص با پرداخت به ابعاد مختلف فرش مقالاتی ارائه کنند.
یاوری گفت: عنوان همایش گویای اهمیت این هنر است. در مناطق عشایری و روستایی ایران، همه بی‌استثنا، یا قالی‌باف‌اند و یا انواع و اقسام گلیم و گبه می‌بافند. اینها بی‌آنکه هنرمند خطاب شوند و یا این امر را هنر بدانند، بافتن را به‌عنوان یک «سنّت» و برای پابرجا نگه‌داشتن آن انجام می‌دهند؛ زیرا سنّت حتی با وجود تغییر و تحولات اجتماعی نباید از بین برود.
عضو شورای علمی همایش «فرش، سنّت، هنر» در همین زمینه خاطرنشان کرد: البته باید یادآور شد تنها ابعاد هنری فرش نیست که اهمیت دارد. تولید فرش تولید مطلوبی است که به‌نوعی به ترویج فرهنگ، دین، سنّت‌ها و آداب و رسوم کمک می‌کند و در این مقوله نباید توقفی صورت بگیرد. فرش، به‌عنوان کاربردی‌ترین هنر جهان، بیش از هر هنر دیگری در ایران باید مورد بررسی و پژوهش قرار گیرد. ما در فرش برتری نسبی در جهان داریم و نباید از این مهم غافل شد.
66 حرفه و رشته مرتبط با فرش وجود دارد
حسین یاوری درباره حِرَف و مشاغل وابسته به فرش بیان کرد: شصت‌وشش حرفه و رشته مرتبط با فرش وجود دارد؛ از تولید مواد اولیه گرفته، تا رنگرزی، چله‌کشی، ساختِ دار و ابزار و وسایل، و نیز نقشه‌کشی، طراحی، نقطه‌گذاری بافت، پایین‌آوردن از دار، رنگ‌بُری، رنگ‌دادن، رفوکاری، فروش و صادرات فرش. اصلاً ما شش رشته در ارتباط با ارزیابی فرش و بازار و صادرات آن داریم. بنابراین می‌شود گفت که فرش یک چرخۀ کامل دارد که تمام اجزای آن باید به‌خوبی کار کنند.
او درباره تفاوت شهری‌بافی با بافت روستایی و عشایری فرش گفت: فرش در مناطق شهری ایران باکیفیت‌تر بافته می‌شود و ما به بُعد هنری آن نزدیک می‌شویم؛ در صورتی که در مناطق عشایری و روستایی، افراد بی‌آنکه ادعایی بر هنر داشته باشند، در قالب سنّت و هنر این کار را ارائه می‌دهند؛ اگر از آنها درباره کارشان پرسش شود، خواهند گفت که این کار را نسل‌درنسل و از پدران و مادران خود آموخته‌اند و ارائه می‌دهند.
کشورهایی که قالی‌بافی را از ایران آموخته‌اند، بیشتر از ما به فکر ترویج و توسعه آن بوده‌اند
یاوری به اهمیت و جایگاه فرش‌های ایرانی پرداخت و اضافه کرد: تا به حال چند گونه از فرش‌های ایرانی، به‌عنوان میراث ناملموس یا میراث معنوی، به ثبت جهانی رسیده است. اگر فرش کاشان به‌عنوان نماد و نماینده فرش شهری است، اگر تبریز عنوان شهر فرش‌بافی جهان را دارد، اگر شهر میبد یزد شهر زیلوی جهان است، نشان‌دهنده این مطلب است که فرش از نظر متخصصان و سازمان‌های جهانی بسیار مهم است.
هر رشته‌ای که به آن بی‌مِهری و کم‌توجهی شود و به کناری رانده شود، جوان‌ها به آن علاقه‌ای نشان نمی‌دهند. باید کاری کرد و گفت که فرش حیات دارد و زنده است. فرش هنر اول ایران است. ما به مدد فرش می‌توانیم صدایی رسا در جهان داشته باشیم.
در موزه فرش، فرشی از اصفهان با نام «دروازه بهشت» وجود دارد. این نشان می‌دهد که فرش ما برای مطرح‌شدن خیلی امکان دارد؛ به شرطی که با نگاه علمی و برنامه‌ریزی و با تداوم برنامه به آن بپردازیم و نظارتمان را درست نگه داریم.
در عالم هنر مهم‌ترین چیز احترام است. فرهنگستان هنر با برداشتن این گام مؤثر کار بزرگی انجام داده است و باید این دست برنامه‌ها تداوم داشته باشد. تشویق هنرمندان، تشویق تولیدکنندگان و تشویق کسانی که دستی بر آتش دارند نیز در این راه بسیار مهم است. امیدوارم مجموعه اقداماتی که در این همایش انجام می‌شود و اقدامات بعدی‌اش آن‌چنان ثمربخش باشد که فرش ایران به عظمت گذشته خودش برگردد و بتواند چنان جایگاه فرهنگی‌ای داشته باشد که هر ایرانی به داشتن و گفتنش افتخار کند.
صادرات فرش مستلزم حمایت مسئولان است
این عضو گروه هنرهای سنّتی و صنایع‌دستی فرهنگستان هنر درباره صادرات فرش خاطرنشان کرد: ما از گذشته‌های بسیار دور در زمینه صادرات فرش از سرآمدان بودیم و همتا نداشتیم. ما حتی در حوزه صادرات غیرنفتی هم می‌توانیم نگاه جدی و قابل‌اعتنایی به مقوله صادرات فرش بیندازیم که این امر مستلزم تشویق و حمایت مسئولان است.
حسین یاوری در همین زمینه ادامه داد: در تاریخ، حوادث بسیاری بر فرش ایران گذشته است و مسائل مختلفی در مباحث تولید و صادرات و مواد اولیه همواره چالش‌هایی را برای تولیدکنندگان به وجود آورده که هنوز هم پابرجا مانده است. می‌خواهم بگویم که ما روی فرش باید بازارسنجی انجام دهیم، بازاریابی کنیم و بازارهای جدید به وجود بیاوریم. این کار در گرو مطرح‌بودن فرش است. باید از بُعد علمی و آکادمیک بدان پرداخت. متأسفانه کشورهایی که قالی‌بافی را از ایران آموخته‌اند، بیشتر از ما به فکر ترویج و توسعه آن بوده‌اند. آنها برنامه‌ریزی کردند و جلو رفتند ولی ما این کار را انجام ندادیم.
این مدرس و مؤلف درخصوص پذیرش مقالات و همچنین اهمیت جایگاه همایش در بُعد ملی، نکاتی را افزود و این‌گونه جمع‌بندی کرد: چند نکته را برای انتخاب مقالات ضروری و مهم دانستیم. اینکه مقاله در جایی نباید چاپ شده باشد و مقاله‌ای نو باشد؛ یعنی پژوهشگر از زاویه‌ای جدید به موضوع نگاه کند. گروه علمی برای پذیرش مقالات انتخاب شدند تا این مقالات را با دقت بخوانند. چکیده مقالات با دقت خوانده شد و پس از بررسی، اصل مقالات از پژوهشگران خواسته شد. در نهایت، در شورای علمی تعدادی از آنها را انتخاب می‌کنیم که در نشست‌های تخصصی ارائه خواهند شد. همچنین در این همایش مقالاتی از سوی طبقه الیت فرش ایران ارائه می‌شود که ما از آنها خواهش کردیم تا ارائه مطلب کنند؛ استادانی چون سیروس پرهام، سیدرضی حاجی‌آقامیری، محسن محسنی، شیرین صوراسرافیل که در این همایش حضور ندارند ولی مقالاتشان ارائه خواهد شد.
این همایش برای کسانی است که عشق و علاقه و دغدغه فرش دارند. در این همایش هم دانشجویان، هم پژوهشگران، هم تولیدکنندگان و هم مسئولان حضور دارند که همه خیلی خوب است. ملاک ما کمیت حضور نیست، بلکه کیفیت حضور است. از جوان‌ترها نباید غافل شد. ما استادان برجسته‌ای در زمینه فرش داریم که بالاخره روزی باید کسی جانشین آنها شود و چاره‌اش هم دعوت از جوانان و میدان‌دادن به آنهاست.
نمایشگاه و فیلم و کتاب؛ دستاوردهای همایش «فرش، سنّت، هنر»
یاوری درباره پیشینه پژوهشی که منتج به ادامه تحقیقات و پژوهش‌های بیشتر می‌شود یادآور شد: تاکنون پژوهش‌های بسیاری درباره فرش صورت گرفته و دیدگاه‌های مختلفی به روایت درآمده و همواره این توجه به جامعه داده شده است. چند سال پیش ما با موضوع فرش همایشی برگزار کردیم و در آن متوجه تأثیر برگزاری چنین رویدادهایی در کاهش مشکلات و افزایش میزان تولید شدیم. این امر توجهی را گوشزد می‌کند که یادمان نرود هنر ما زبانی بین‌المللی است و گویا‌تر از هر سخنی. بیشتر فرش‌های ایران حامل داستان‌ها و روایت‌ها هستند. در تاجیکستان از روی آثار خمسه نظامی‌گنجوی و نیز تابلوهای نگارگری استاد فرشچیان فرش‌هایی بافته‌اند و این موضوع نشان می‌دهد که فرش می‌تواند چه زمینه‌ای برای مطرح‌کردن هنرهای دیگر داشته باشد.
او به برنامه‌هایی که در این همایش دنبال می‌شود اشاره کرد و افزود: در این همایش قرار است از چندین منظر این موضوع مهم مورد بررسی قرار گیرد؛ ارائه مقالات علمی، برگزاری نمایشگاه فرش، نشر کتاب و انتشار فیلم‌هایی که در این زمینه تهیه می‌شود.
این پژوهشگر هنرهای سنّتی به دستاوردهای این همایش اشاره کرد و گفت: مقالات همایش به‌صورت کتاب منتشر خواهد شد. ضمناً در این همایش از پیش‌کسوتان رشته‌های مختلف فرش، اعم از طراحی، که ایران سرزمین طراحی قالی است؛ پیش‌کسوتان رنگرزی؛ پیش‌کسوتان تولید؛ پیش‌کسوتان بافت؛ پیش‌کسوتان رفوگری، که بهترین رفوگران فرشْ ایرانی هستند؛ دعوت کردیم تا حضور داشته باشند. همچنین جوان‌ترها را هم دعوت به حضور کردیم.
حسین یاوری در پایان سخنان خود به گردهمایی هنرهای ازیادرفته ایران اشاره و اظهار کرد: تصور من این است که همایش‌هایی با محوریت هنرهای ازیادرفته و بعضی از رشته‌های صنایع‌دستی کشورمان، همچون پارچه‌هایی که در حال فراموشی‌اند، می‌تواند به احیای آنها کمک کند؛ اینها از چالش‌هایی است که فرهنگستان هنر باید با نگاه علمی خود برای حل آنها راهکار بیندیشد و چاره‌سازی کند.
نسخه چاپي 
